فاطمه رهبری‌زاده عضو هیئت علمی گروه بیوتکنولوژی پزشکی و رئیس مرکز تحقیقات زیست فناوری دانشگاه تربیت مدرس در گفتگو با خبرنگار سایت بنیان، از پیشرفت کارهای علمی و بالینی این مرکز خبر دادند و گفتند که ما از سال ۱۳۹۶ بعد از تاسیس شرکت کارا یاخته طب آزما که به عنوان اولین و تنها شرکتی هست که در حال حاضر تونسته است از وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو را برای کلینیکال ترایال سلول درمانی کارتیسل مجوز بگیرد و تاکنون نیز موفق شدیم چند مریض را درمان کنیم.

چه بیماری‌هایی را با این روش درمان می‌کنید؟

رهبری زاده درخصوص انواع بیماری‌های کانیدی شده برای درمان اظهار داشتند که با توجه به این نتایج مهم کسب شده ما امیدواریم که بتوانیم با توسعه این تکنولوژی برای سایر بیماری‌های سرطان خون و برای بیماری‌های نقص سیستم ایمنی مثل ام اس و حتی برای سایر بیماری‌‌ها کار بکنیم و بتوانیم در آینده خدمتگزار کشورمان شویم. به عنوان مثال برای بیماری B-ALL یا بیماری لوسمی حاد لنفوپلاستیک است. در این بیماری سلول‌های لنفوسیت B مریض دچار رشد افسار گسیخته شدند که بیشتر این بیماری درکودکان و در جوانان شایع‌ترهست.

درخصوص اهمیت این روش درمانی توضیحی می‌فرمایید؟

رهبری زاده در ادامه توضیح دادند که در این روش ما ابتدا لنفوسیت‌ها را جدا می‌کنیم و سپس با استفاده از دست ورزی ژنتیکی سلول‌ها در آزمایشگاه سلول‌های کارتیسل درست کردیم یعنی سلول‌هایی تولید کردیم که به جای رسپتورهای تی‌سی‌آر معمولی، سلول‌های لنفوسیت T دارای رسپتور کارتیژن ایجاد کردیم. رسپتور کار مزیتش نسبت به رسپتور تی‌سی‌آرها این هست که می‌تواند با داشتن دمین آنتی بادی مورد نظر، انواع آنتی ژن را هدف قرار دهد .

نتایج در سایرکشورها به چه نحو بوده است؟

در سایر کشورها  از جمله در آمریکا یا در اروپا تعداد بسیار بالایی از مواردی که پیوند مغز استخوان برای بیماری  all انجام دادند و نتایج خوبی هم داشتند.  در این کشورها درمان سلولی برای بیماری لنفوبلاستیک حاد خون (ALL) به طور عمده در دو حوزه مهم قرار می‌گیرد: درمان‌های سلولی نوین و پیوند سلول‌های بنیادی 1. درمان با سلول‌های CAR-T در این روش، از سلول‌های T بدن خود بیمار برای مقابله با سرطان استفاده می‌شود. این درمان شامل مراحل زیر است: سلول‌های T از خون بیمار استخراج می‌شوند. این سلول‌ها به طور ژنتیکی دستکاری می‌شوند تا گیرنده‌های آنتی‌ژن کیمریک (CAR) را بر سطح خود داشته باشند. این گیرنده‌ها به سلول‌های T کمک می‌کنند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و نابود کنند. پس از دستکاری ژنتیکی، سلول‌های T اصلاح شده به بدن بیمار باز می‌گردند تا سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و از بین ببرند. درمان CAR-T برای بیماران مبتلا به ALL که به درمان‌های معمول پاسخ نداده‌اند، می‌تواند نتایج بسیار مثبتی داشته باشد و برخی بیماران با استفاده از این درمان بهبودی قابل توجهی یافته‌اند. 2. پیوند سلول‌های بنیادی خون ساز پیوند سلول‌های بنیادی خون ساز (HSCT) یکی از درمان‌های مؤثر برای ALL در موارد پیشرفته است. این روش شامل جایگزینی مغز استخوان بیمار با سلول‌های بنیادی سالم است. ابتدا بیمار تحت شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی قرار می‌گیرد تا سلول‌های سرطانی خون از بین بروند. سپس سلول‌های بنیادی از یک اهداکننده سازگار (که ممکن است از یک فرد دیگر باشد) به بدن بیمار پیوند زده می‌شود. سلول‌های بنیادی جدید می‌توانند تولید سلول‌های خون سالم را از سر بگیرند. سلول‌های بنیادی جدید می‌توانند تولید سلول‌های خون سالم را از سر بگیرند3. درمان‌های هدفمند (Targeted Therapy) در این نوع درمان، داروها به‌طور خاص سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند و به سلول‌های سالم آسیب نمی‌زنند. برای مثال، دارویی مانند بلیناتوموماب (Blinatumomab) که یک آنتی‌بادی بیسوسو است، می‌تواند سلول‌های T بدن را به سلول‌های سرطانی مرتبط کرده و به آنها کمک کند تا آنها را از بین ببرند. 4. شیمی‌درمانی (Chemotherapy) شیمی‌درمانی یکی از درمان‌های اصلی برای ALL است که با استفاده از داروهای شیمیایی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد و باعث نابودی آنها می‌شود. شیمی‌درمانی ممکن است به صورت خوراکی یا تزریقی به بیمار داده شود و در مراحل اولیه و پیشرفته بیماری کاربرد دارد. این روش‌ها در ترکیب با یکدیگر و بسته به وضعیت بیمار انتخاب می‌شوند و ممکن است به‌طور مداوم تغییر کنند تا به بهترین نتیجه دست یابند. درمان‌های جدید در حال پیشرفت هستند و امید به درمان‌های شخصی‌سازی شده و نوآورانه همچنان رو به افزایش است. ولی در مجموع درمان B-ALL به شدت وابسته به وضعیت بالینی بیمار، مرحله بیماری، و پاسخ به درمان‌های اولیه است. در صورت تشخیص به موقع و درمان مؤثر، شانس بهبودی این بیماری بسیار بالا است.

نتایج برای بیماری  ALL به چه صورت بوده است؟

رهبری زاده در پاسخ ابتدا این بیماری را توضیح دادند که بیماری ALL  لنفوبلاستیک حاد خون یا Acute Lymphoblastic Leukemia) نوعی از سرطان خون است که به سرعت پیشرفت می‌کند و معمولاً در سلول‌های پیشرفته لنفوسیت‌های خون آغاز می‌شود. این بیماری بیشتر در کودکان دیده می‌شود، اما بزرگسالان هم می‌توانند به آن مبتلا شوند. در این بیماری، سلول‌های سفید خون به نام لنفوسیت‌ها به‌طور غیرطبیعی و بی‌رویه تقسیم می‌شوند و این سلول‌ها به طور نادرست در خون و مغز استخوان جمع می‌شوند. این تجمع سلول‌های غیرطبیعی مانع تولید سلول‌های طبیعی خون، از جمله گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها، می‌شود که منجر به مشکلات مختلفی مانند کم‌خونی، عفونت و خونریزی می‌شود. علائم معمول این بیماری شامل خستگی شدید، تب، خونریزی، کبودی‌های غیرعادی، درد استخوان و مفاصل، تورم غدد لنفاوی و کاهش وزن است. درمان ALL معمولاً شامل شیمی‌درمانی، رادیوتراپی، و در برخی موارد پیوند سلول‌های بنیادی می‌شود. برای افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، درمان سریع و موثر اهمیت زیادی دارد. بنابراین برای این بیماری ما هم تعدادی بیمار با شرایط سنی خاص وارد کلینیکال ترایل کردیم که از جمله آنها کودکان بودند. از سه تا مریضی که داشتیم به نظر میرسد که نسبت به نتایجی که در گزارش‌هایی که توی دنیا هست نتایج خوبی است. زیرا هردو فاز ارزیابی کارایی و ایمنی را به خوبی نتیجه گرفتیم.

 سخن پایانی

رهبری زاده در آخر گفتند که امیدوارم که تمام جوانان کشورمان با انگیزه وارد این کار شوند و به کارشان ایمان داشته باشند تا بتوانند به عشق ایران و برای ملت ایران تا پای جان تلاش کنند و کارشان ان پر ثمر باشد.

پایان مطلب/.