به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، حوزه توسعه واکسن شاهد تحولات چشمگیری بوده است، به‌ویژه در مبارزه با ویروس‌های تنفسی. واکسن‌های سنتی عمدتاً بر ایمنی سیستمیک تمرکز دارند و برای ایجاد پاسخ‌های ایمنی نیاز به تزریق دارند. با این حال، یک موج جدید از نوآوری‌ها در حال معرفی واکسن‌های زیرمخاطی بینی است که با هدف همزمان تحریک ایمنی سیستمیک و مخاطی، جایگزینی نویدبخش را ارائه می‌دهند. این واکسن‌ها هدف دارند تا پاسخ‌های ایمنی را مستقیماً در محل ورود ویروس، یعنی دستگاه تنفسی، تحریک کنند. محققان مجموعه‌ای از کاندیداهای واکسن زیرمخاطی، از جمله واکسن‌های زیرمخاطی پروتئینی، را بررسی کرده‌اند که به منظور تحریک واکنش‌های ایمنی علیه پروتئین‌های ویروسی طراحی شده‌اند، بدون استفاده از اجزای ویروس زنده.

نقش ایمنی مخاطی در حفاظت از دستگاه تنفسی

توسعه واکسن‌های زیرمخاطی بینی نقطه عطفی در استراتژی‌های ایمن‌سازی، به‌ویژه در برابر پاتوژن‌های تنفسی مانند آنفولانزا، SARS-CoV-2 و ویروس سنکیتیال تنفسی (RSV) است. شواهد روزافزون نشان می‌دهند که ایمنی مخاطی نقش حیاتی در دفاع بدن در برابر این ویروس‌ها ایفا می‌کند. برخلاف ایمنی سیستمیک که از طریق جریان خون تحریک می‌شود، ایمنی مخاطی مستقیماً در محل ورود ویروس‌ها، در بینی، دهان و ریه‌ها عمل می‌کند. با استفاده از این مکانیسم دفاعی طبیعی، واکسن‌های زیرمخاطی می‌توانند مراحل اولیه عفونت ویروسی را مسدود کنند و پاسخ ایمنی کارآمدتر و هدفمندتری را ارائه دهند. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که ایمنی مخاطی نقش کلیدی در پیشگیری از عفونت‌های تنفسی دارد. ویروس‌های تنفسی اغلب از طریق غشاهای مخاطی بینی و دستگاه تنفسی فوقانی وارد می‌شوند. با هدف‌گیری این نواحی از طریق واکسن‌های زیرمخاطی، پژوهشگران امیدوارند تا تکثیر ویروس را در محل ورود آن مسدود کنند و بدین ترتیب احتمال ابتلا به عفونت را کاهش دهند. این روش محافظتی ممکن است مؤثرتر از واکسن‌های سنتی باشد که تنها ایمنی سیستمیک را تحریک می‌کنند.

مزایای واکسن‌های زیرمخاطی بینی

واکسیناسیون‌های زیرمخاطی بینی به‌ویژه به دلیل توانایی‌شان در تحریک همزمان ایمنی سیستمیک و مخاطی توجه زیادی را جلب کرده‌اند. یکی از مزایای کلیدی این واکسن‌ها، ماهیت غیرتهاجمی آن‌هاست، زیرا نیازی به تزریق ندارند و به همین دلیل دسترسی به آن‌ها آسان‌تر و برای تعداد زیادی از جمعیت‌ها مناسب‌تر است. علاوه بر این، این واکسن‌ها قادرند پاسخ ایمنی جامع‌تری را با فعال‌سازی سلول‌های ایمنی در بافت‌های مخاطی دستگاه تنفسی که محل اصلی ورود بسیاری از ویروس‌های تنفسی هستند، ایجاد کنند. با تحریک تولید آنتی‌بادی‌ها در غشاهای مخاطی، واکسن‌های زیرمخاطی لایه اضافی محافظتی در برابر ویروس فراهم می‌کنند که می‌تواند از ابتلا به عفونت قبل از انتشار آن در بدن جلوگیری کند.

چالش‌ها در توسعه واکسن‌های زیرمخاطی

در حالی که پتانسیل واکسن‌های زیرمخاطی بسیار زیاد است، همچنان چالش‌هایی در مسیر توسعه این واکسن‌ها برای استفاده گسترده وجود دارد. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، دستیابی به یک فرمول مؤثر است که به‌طور همزمان هم ایمنی سیستمیک و هم ایمنی مخاطی را تحریک کند. محققان به‌طور فعال در حال کار بر روی فرمولاسیون‌های مختلف واکسن‌ها هستند تا اثربخشی و ایمنی این نوع واکسن‌ها را بهبود بخشند. فرمولاسیون باید بتواند پاسخ‌های ایمنی را نه تنها در سیستم خون بلکه در غشاهای مخاطی دستگاه تنفسی که نیاز به سیگنال‌دهی خاص ایمنی دارند، به‌طور مؤثر تحریک کند.

چالش دیگر در زمینه واکسن‌های زیرمخاطی، پایداری و دوام آن‌ها است. این واکسن‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که در دماهای مختلف پایدار باقی بمانند و بتوانند مدت طولانی‌تری از محافظت ایمنی در برابر ویروس‌ها ایجاد کنند. برای غلبه بر این چالش‌ها، محققان به‌طور مداوم در حال بررسی مواد مختلفی هستند که می‌توانند به افزایش پایداری واکسن‌ها کمک کنند و آن‌ها را برای استفاده در مقیاس بزرگ در دسترس‌تر کنند.

پیشرفت‌های اخیر در تحقیقات واکسن‌های زیرمخاطی

مطالعات اخیر نتایج امیدوارکننده‌ای را در زمینه واکسن‌های زیرمخاطی پروتئینی برای حفاظت در برابر ویروس‌های تنفسی ارائه داده‌اند. در یک مطالعه مهم که روی موش‌ها انجام شد، محققان دریافتند که یک واکسن زیرمخاطی پروتئینی نه‌تنها پاسخ ایمنی سیستمیک قوی‌تری ایجاد کرده بلکه ایمنی مخاطی محافظتی در دستگاه تنفسی نیز تحریک کرده است. این مطالعه پتانسیل این واکسن‌ها را برای فراهم کردن محافظت جامع در برابر ویروس‌های تنفسی نشان داد و تأکید کرد که می‌توانند ورود ویروس را در سطح مخاطی مسدود کنند. یافته‌های این تحقیق به‌ویژه هیجان‌انگیز هستند، زیرا نشان می‌دهند که واکسن‌های زیرمخاطی می‌توانند هم در خون و هم در مخاط دستگاه تنفسی محافظت ایجاد کنند و بدین ترتیب دفاعی کامل‌تر در برابر عفونت‌های ویروسی ارائه دهند. این نتایج اهمیت ادامه تحقیقات بالینی روی واکسن‌های زیرمخاطی در انسان‌ها را آشکار می‌سازد، زیرا این واکسن‌ها می‌توانند ابزاری کلیدی در پیشگیری از عفونت‌های تنفسی در سطح جهانی باشند.

چالش‌های تولید واکسن‌های زیرمخاطی در مقیاس بالا

یکی از چالش‌های بزرگ در مسیر توسعه واکسن‌های زیرمخاطی، تولید این واکسن‌ها در مقیاس بالا و به‌طور اقتصادی است. تولید این نوع واکسن‌ها نیازمند فرمولاسیون خاصی است که هم ایمنی مخاطی و هم ایمنی سیستمیک را به‌طور مؤثر تحریک کند. برای تولید واکسن‌هایی که بتوانند در مقیاس وسیع تولید و توزیع شوند، باید تکنولوژی‌هایی به‌کار گرفته شود که نه‌تنها کیفیت بالا را تضمین کنند، بلکه هزینه‌های تولید را نیز کاهش دهند. یکی از راه‌حل‌ها در این زمینه، استفاده از سیستم‌های بیوتکنولوژیکی پیشرفته برای تولید پروتئین‌های ویروسی در مقیاس بزرگ است. علاوه بر این، تولید واکسن‌های زیرمخاطی نیازمند فرمولاسیون‌های خاصی است که بتوانند از طریق بینی به‌طور مؤثر به بدن منتقل شوند و پاسخ ایمنی مناسبی ایجاد کنند. این فرمولاسیون‌ها باید هم‌زمان با حفظ پایداری واکسن‌ها در دماهای مختلف، قابلیت حمل و نقل راحت را نیز داشته باشند.

تأثیر واکسن‌های زیرمخاطی بر کنترل اپیدمی‌ها

با توجه به شیوع سریع بیماری‌های ویروسی در سطح جهانی و تهدیدات مستمر از پاندمی‌های جدید، واکسن‌های زیرمخاطی می‌توانند ابزار قدرتمندی در کنترل اپیدمی‌ها و پیشگیری از گسترش بیماری‌های تنفسی باشند. واکسن‌های زیرمخاطی قادرند به‌طور خاص در مناطق پرجمعیت و نواحی با دسترسی محدود به خدمات پزشکی، اثربخشی بالایی داشته باشند. به‌ویژه در هنگام وقوع شیوع‌های وسیع، این واکسن‌ها می‌توانند به‌سرعت و با سهولت بیشتر به افراد تزریق شوند، زیرا نیاز به تزریق پیچیده یا تجهیزات خاص ندارند. علاوه بر این، با توجه به اینکه ایمنی مخاطی به‌طور مؤثر در محل ورود ویروس‌ها (یعنی بینی و گلو) فعال می‌شود، این واکسن‌ها می‌توانند از همان ابتدا از گسترش بیماری جلوگیری کنند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که واکسن‌های زیرمخاطی به‌عنوان یک راه‌حل مؤثر در مقابله با بیماری‌هایی مانند آنفولانزا، کووید-۱۹ و ویروس‌های دیگر در آینده نزدیک بیشتر مطرح شوند.

آینده واکسن‌های زیرمخاطی در تلاش‌های ایمن‌سازی جهانی

با ادامه تهدید پاندمی‌ها و شیوع بیماری‌های ویروسی تنفسی، واکسن‌های زیرمخاطی یک گزینه امیدوارکننده برای مقابله با این ویروس‌ها به‌شمار می‌روند. این واکسن‌ها می‌توانند نقش مؤثری در کاهش انتقال ویروس‌ها و محافظت از جمعیت‌های مختلف ایفا کنند. با پیشرفت‌های مستمر در این حوزه، انتظار می‌رود که واکسن‌های زیرمخاطی به‌عنوان ابزاری مؤثر و راحت برای پیشگیری از بیماری‌های ویروسی در آینده نزدیک مطرح شوند.

پایان مطلب./