به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیان، مقاله‌ای در سال 2023 در پایگاه PMC با عنوان «درمان سلولی مشتق از خون بند ناف برای آسیب مغزی پریناتال: مرور سیستماتیک و متاآنالیز مطالعات پیش‌بالینی» منتشر شده است که اثربخشی درمان سلولی مشتق از خون بند ناف (UCB) را در مدل‌های حیوانی آسیب مغزی پریناتال بررسی می‌کند. این مطالعه شامل 55 مقاله (48 مدل حیوانی کوچک و 7 مدل حیوانی بزرگ) بود که نشان داد درمان با سلول‌های UCB به‌طور قابل‌توجهی اندازه انفارکتوس مغزی را کاهش داده (SMD 0.53; p<0.00001)، آپوپتوز را در ماده سفید (SMD 1.59; p<0.0001) و ماده خاکستری (SMD 0.85; p=0.0005) مهار کرده، آستروگلیوز (SMD 0.56; p=0.01) و فعال‌سازی میکروگلیا (SMD 1.03; p=0.001) را کاهش داده، التهاب عصبی (TNF-α; SMD 0.84; p<0.0001) را کم کرده و تعداد نورون‌ها (SMD 0.86; p=0.0003)، اولیگودندروسیت‌ها (SMD 3.35; p=0.005) و عملکرد حرکتی (SMD 0.49; p=0.0003) را بهبود بخشیده است. با این حال، خطر سوگیری جدی و قطعیت پایین شواهد، محدودیت‌هایی را نشان می‌دهد. این مطالعه بر نیاز به بررسی مدل‌های غیرهیپوکسیک-ایسکمیک، مدل‌های نارس و حیوانات بزرگ‌تر و استانداردسازی پروتکل‌های درمانی تأکید دارد.

درمان سلولی: امیدی برای آسیب‌های مغزی پریناتال
آسیب مغزی پریناتال، که در دوره قبل، حین یا بلافاصله پس از تولد رخ می‌دهد، یکی از عوامل اصلی ناتوانی‌های عصبی-رشدی طولانی‌مدت مانند فلج مغزی، مشکلات یادگیری و اختلالات حسی است. این مطالعه مرور سیستماتیک و متاآنالیز، اثربخشی درمان سلولی مشتق از خون بند ناف (UCB) را در 55 مدل پیش‌بالینی حیوانی (عمدتاً موش و گوسفند) بررسی کرد. سلول‌های UCB، شامل سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک، مزانشیمی و پیش‌ساز اندوتلیال، از طریق مکانیسم‌هایی مانند اثرات ضدالتهابی، ضدآپوپتوزی، پروآنژیوژنیک و آنتی‌اکسیدانی، پتانسیل درمانی بالایی دارند. نتایج نشان داد که این درمان به‌طور قابل‌توجهی آسیب‌های مغزی را کاهش داده و عملکرد عصبی را بهبود می‌بخشد، اما محدودیت‌هایی مانند خطر سوگیری و تنوع پروتکل‌ها نیاز به تحقیقات بیشتر را برجسته می‌کند.

کاهش انفارکتوس و حفاظت از نورون‌ها
یکی از یافته‌های کلیدی این متاآنالیز، کاهش قابل‌توجه اندازه انفارکتوس مغزی (SMD 0.53; p<0.00001) در مدل‌های حیوانی تحت درمان با سلول‌های UCB بود. این اثر در 14 مطالعه با 28 گروه مداخله‌ای بررسی شد که نشان‌دهنده توانایی این سلول‌ها در کاهش تخریب بافتی ناشی از آسیب‌هایی مانند هیپوکسی-ایسکمی (HI) و خونریزی داخل بطنی (IVH) است. علاوه بر این، درمان UCB تعداد نورون‌ها را در ماده خاکستری (SMD 0.86; p=0.0003) افزایش داد، که در 10 مطالعه با استفاده از نشانگر NeuN ارزیابی شد. این یافته نشان می‌دهد که سلول‌های UCB می‌توانند از مرگ نورونی جلوگیری کرده و بازسازی عصبی را تقویت کنند، که برای بهبود پیامدهای عصبی-رشدی حیاتی است.

حفاظت از ماده سفید و کاهش آپوپتوز
سلول‌های UCB تأثیر قابل‌توجهی بر حفظ اولیگودندروسیت‌ها، سلول‌های مسئول تولید میلین در سیستم عصبی مرکزی، داشتند. در ماده خاکستری، تعداد اولیگودندروسیت‌ها (با استفاده از نشانگر MBP) به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت (SMD 3.35; p=0.005)، و در ماده سفید نیز بهبود مشاهده شد (SMD 0.53; p=0.02). این اثر برای پیشگیری از آسیب‌های ماده سفید، که در نوزادان نارس شایع است، اهمیت دارد. همچنین، درمان UCB آپوپتوز را در ماده سفید (SMD 1.59; p<0.0001) و ماده خاکستری (SMD 0.85; p=0.0005) کاهش داد. این کاهش در مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی، که با نشانگرهایی مانند کاسپاز-3 و TUNEL اندازه‌گیری شد، نشان‌دهنده پتانسیل محافظتی این سلول‌ها در برابر آسیب‌های عصبی است.

کاهش التهاب و فعال‌سازی glial  
التهاب عصبی و فعال‌سازی سلول‌های glial، مانند آستروسیت‌ها و میکروگلیا، در پاتوژنز آسیب مغزی پریناتال نقش کلیدی دارند. این مطالعه نشان داد که سلول‌های UCB به‌طور قابل‌توجهی آستروگلیوز (SMD 0.56; p=0.01) و فعال‌سازی میکروگلیا (SMD 1.03; p=0.001) را کاهش می‌دهند. کاهش نشانگرهای التهابی مانند TNF-α (SMD 0.84; p<0.0001) نیز مشاهده شد، که نشان‌دهنده اثرات ضدالتهابی قوی این سلول‌ها است. این مکانیسم‌ها می‌توانند به کاهش پاسخ‌های التهابی مخرب و بهبود محیط عصبی کمک کنند، که برای ترمیم آسیب‌های مغزی ضروری است.

بهبود عملکرد حرکتی  
عملکرد حرکتی، که اغلب در اثر آسیب‌های مغزی پریناتال مختل می‌شود، با استفاده از تست‌های سیلندر و روتارود ارزیابی شد. متاآنالیز نشان داد که درمان UCB عملکرد حرکتی را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشید (SMD 0.49; p=0.0003). این اثر در مدل‌های حیوانی، به‌ویژه موش‌ها، مشاهده شد و نشان‌دهنده پتانسیل این درمان برای کاهش ناتوانی‌های حرکتی مانند فلج مغزی است. بهبود عملکرد حرکتی به کاهش آسیب‌های مغزی و تقویت بازسازی عصبی نسبت داده می‌شود.

چالش‌ها و محدودیت‌های مطالعه
با وجود نتایج امیدوارکننده، این متاآنالیز محدودیت‌هایی را شناسایی کرد. خطر سوگیری در مطالعات، که با ابزار SYRCLE ارزیابی شد، جدی تلقی شد، عمدتاً به دلیل عدم گزارش دقیق روش‌های تصادفی‌سازی و کورسازی. قطعیت شواهد، بر اساس معیارهای GRADE، پایین بود، که به دلیل ناهمگونی در پروتکل‌های درمانی (مانند دوز، زمان تزریق و مسیر اداره) و تمرکز بیش از حد بر مدل‌های هیپوکسی-ایسکمی (74% مطالعات) بود. تنها 13% مطالعات به مدل‌های نارس و 13% به مدل‌های حیوانی بزرگ اختصاص داشت، که نشان‌دهنده شکاف‌های دانش در این زمینه است. این محدودیت‌ها بر نیاز به استانداردسازی پروتکل‌ها و بررسی مدل‌های متنوع‌تر تأکید دارد.

چشم‌انداز آینده و جهت‌گیری تحقیقات  
این مطالعه شکاف‌های مهمی را در تحقیقات پیش‌بالینی شناسایی کرد. تمرکز بیش از حد بر مدل‌های هیپوکسی-ایسکمی، مدل‌های ترم و حیوانات کوچک، نیاز به بررسی مدل‌های نارس، مدل‌های غیرهیپوکسیک (مانند کوریوآمنیونیت یا محدودیت رشد جنین) و حیوانات بزرگ‌تر را برجسته می‌کند. استانداردسازی پروتکل‌های درمانی، از جمله دوز بهینه، زمان‌بندی و مسیر تزریق، برای ترجمه این درمان به بالین ضروری است. علاوه بر این، بررسی اثرات بلندمدت و مکانیسم‌های دقیق عمل سلول‌های UCB، مانند تعدیل ایمنی و بازسازی عصبی، می‌تواند به بهبود طراحی کارآزمایی‌های بالینی کمک کند. این یافته‌ها راه را برای کارآزمایی‌های بالینی فاز بعدی هموار می‌کنند که باید بر ایمنی، اثربخشی و مقیاس‌پذیری این درمان در نوزادان انسانی تمرکز کنند.

نتیجه‌گیری  
این مرور سیستماتیک و متاآنالیز نشان داد که درمان سلولی مشتق از خون بندناف در مدل‌های پیش‌بالینی آسیب مغزی پریناتال اثربخشی بالایی دارد، با بهبود در اندازه انفارکتوس، تعداد نورون‌ها و اولیگودندروسیت‌ها، کاهش آپوپتوز، التهاب عصبی و فعال‌سازی glial، و تقویت عملکرد حرکتی. با این حال، قطعیت پایین شواهد و خطر سوگیری جدی، نیاز به تحقیقات بیشتر را برجسته می‌کند. تمرکز بر مدل‌های نارس، حیوانات بزرگ‌تر و پروتکل‌های استاندارد می‌تواند ترجمه این درمان به بالین را تسریع کند. این مطالعه گامی مهم در جهت توسعه درمان‌های نوین برای نوزادان در معرض خطر آسیب‌های مغزی پریناتال است و پتانسیل بهبود کیفیت زندگی این بیماران را نشان می‌دهد.  
پایان مطلب/