به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، لنفوم هوچکین (Hodgkin Lymphoma) یکی از انواع سرطان سیستم لنفاوی است که در آن سلول‌های لنفوسیت (نوعی گلبول سفید) به طور غیرطبیعی رشد می‌کنند و می‌توانند غدد لنفاوی و سایر بافت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهند. این بیماری که اغلب در بزرگسالان جوان و میانسال دیده می‌شود، با پیشرفت‌های اخیر در روش‌های تشخیصی و درمانی، به یکی از قابل‌درمان‌ترین انواع سرطان تبدیل شده است. یکی از روش‌های کلیدی در درمان لنفوم هوچکین، به‌ویژه در موارد عودکننده یا مقاوم به درمان، استفاده از پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ (ASCT) است. در این مقاله، با استناد به چهار مطالعه اخیر، به بررسی لنفوم هوچکین، روش‌های تشخیص، طبقه‌بندی خطر، و نقش پیوند سلول‌های بنیادی در درمان آن می‌پردازیم. هدف این متن، ارائه اطلاعات به زبان ساده و روان برای افزایش آگاهی عمومی و آموزش بیماران و خانواده‌هایشان است.

لنفوم هوچکین چیست؟

لنفوم هوچکین نوعی سرطان است که از سلول‌های لنفوسیت B در سیستم ایمنی آغاز می‌شود. این بیماری معمولاً با بزرگ شدن بدون درد غدد لنفاوی، تب، تعریق شبانه، کاهش وزن غیرقابل توضیح، و خستگی مشخص می‌شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند شانس بهبودی را به طور قابل‌توجهی افزایش دهد. طبق مقاله‌ای با عنوان «لنفوم هوچکین: به‌روزرسانی 2025 در مورد تشخیص، طبقه‌بندی خطر و مدیریت»، روش‌های تشخیصی مدرن مانند تصویربرداری PET-CT و بیوپسی غدد لنفاوی نقش مهمی در شناسایی دقیق این بیماری دارند. این روش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا مرحله بیماری را تعیین کرده و بهترین برنامه درمانی را طراحی کنند.

لنفوم هوچکین به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: کلاسیک و لنفوسیت غالب. نوع کلاسیک شایع‌تر است و با وجود سلول‌های خاصی به نام سلول‌های رید-اشترنبرگ (Reed-Sternberg) در بافت لنفاوی مشخص می‌شود. طبقه‌بندی خطر نیز بر اساس عواملی مانند مرحله بیماری، تعداد مناطق درگیر، و وجود علائم سیستمیک انجام می‌شود. این طبقه‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا بیماران را به گروه‌های کم‌خطر، متوسط، یا پرخطر تقسیم کنند و درمان مناسب را انتخاب کنند.

درمان‌های اولیه لنفوم هوچکین

درمان اولیه لنفوم هوچکین معمولاً شامل شیمی‌درمانی و گاهی پرتودرمانی است. رژیم استاندارد شیمی‌درمانی شامل ترکیبی از داروها مانند ABVD (داکسوروبیسین، بلئومایسین، وین‌بلاستین، و داکاربازین) است که در بسیاری از موارد موفقیت‌آمیز بوده است. با این حال، برخی از بیماران ممکن است به درمان اولیه پاسخ ندهند (مقاوم به درمان) یا پس از مدتی بیماریشان عود کند. در این موارد، درمان‌های نجات (Salvage Therapy) و پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ به عنوان گزینه‌های اصلی مطرح می‌شوند.

پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ چیست؟

پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ (ASCT) روشی است که در آن سلول‌های بنیادی بیمار از خون یا مغز استخوان او جمع‌آوری شده، ذخیره می‌شوند، و پس از شیمی‌درمانی با دوز بالا به بیمار بازگردانده می‌شوند. این روش به سیستم ایمنی بیمار کمک می‌کند تا پس از درمان‌های سنگین که سلول‌های سالم را نیز از بین می‌برند، بازسازی شود. سلول‌های بنیادی که در این روش استفاده می‌شوند، از خود بیمار گرفته می‌شوند (برخلاف پیوند آلوژنیک که از اهداکننده است). این روش به‌ویژه برای بیمارانی که لنفوم هوچکین آن‌ها عود کرده یا به درمان اولیه پاسخ نداده است، مؤثر است.

اثربخشی پیوند سلول‌های بنیادی

طبق مقاله‌ای با عنوان «اثربخشی و قابلیت اطمینان پیوند سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک اتولوگ پس از شیمی‌درمانی در مدیریت لنفوم بدخیم: یک متاآنالیز»، پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ به طور قابل‌توجهی نرخ بهبودی را در بیماران مبتلا به لنفوم‌های بدخیم، از جمله لنفوم هوچکین، بهبود می‌بخشد. این مطالعه نشان داد که بیمارانی که پس از شیمی‌درمانی تحت پیوند قرار گرفتند، شانس بیشتری برای دستیابی به بهبودی کامل (Complete Remission) و بقای طولانی‌مدت داشتند. این روش به‌ویژه در بیمارانی که بیماریشان عود کرده است، نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده است.

پیگیری طولانی‌مدت پس از پیوند

مطالعه دیگری با عنوان «پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ در لنفوم هوچکین عودکننده: پیگیری طولانی‌مدت» نتایج بیماران تحت درمان با ASCT را در یک دوره 30 ساله (1992 تا 2022) بررسی کرده است. این مطالعه که شامل 35 بیمار با میانگین سنی 41 سال بود، نشان داد که 54 درصد بیماران پس از 10 سال بدون بیماری باقی ماندند و نرخ بقای کلی 64 درصد بود. با این حال، عوارض طولانی‌مدت مانند کاردیومیوپاتی (مشکلات قلبی)، سرطان پستان، و لیپوسارکوم در برخی بیماران مشاهده شد. این مطالعه تأکید می‌کند که ASCT می‌تواند نتایج درمانی طولانی‌مدت و حتی درمان قطعی را برای بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین عودکننده فراهم کند، اما نیاز به نظارت دقیق برای مدیریت عوارض احتمالی دارد.

نقش استراتژی‌های مبتنی بر PET

یکی از پیشرفت‌های مهم در درمان لنفوم هوچکین، استفاده از تصویربرداری PET-CT برای ارزیابی پاسخ بیمار به درمان است. مقاله‌ای با عنوان «شیمی‌درمانی با دوز بالا و پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ به عنوان اولین درمان نجات برای لنفوم هوچکین عودکننده یا مقاوم در عصر استراتژی‌های مبتنی بر PET» نشان می‌دهد که استراتژی‌های مبتنی بر PET می‌توانند به شناسایی بیمارانی که نیاز به درمان‌های شدیدتر دارند، کمک کنند. این مطالعه که در 11 مرکز پیوند در ایتالیا انجام شد، شامل 220 بیمار بود که بین سال‌های 2009 تا 2021 تحت درمان قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیمارانی که در اسکن PET-2 (اسکن انجام‌شده در میانه درمان اولیه) نتیجه مثبت (نشانه بیماری فعال) داشتند، ریسک بالاتری برای شکست درمان پس از ASCT داشتند. با این حال، نرخ بقای بدون پیشرفت بیماری (PFS) در این بیماران پس از سه سال 88.8 درصد بود که نشان‌دهنده اثربخشی بالای این روش حتی در موارد مقاوم است.

داروهای جدید و تأثیر آن‌ها

علاوه بر ASCT، داروهای جدید مانند برنتوکسیماب ودانتین (Brentuximab Vedotin) و مهارکننده‌های نقاط کنترلی (Checkpoint Inhibitors) نقش مهمی در بهبود نتایج درمان ایفا کرده‌اند. این داروها به‌ویژه برای بیمارانی که به درمان‌های استاندارد پاسخ نمی‌دهند یا بیماریشان عود می‌کند، استفاده می‌شوند. مطالعه ایتالیایی نشان داد که استفاده از این داروها در درمان نجات قبل از ASCT می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد، به‌ویژه در بیمارانی که PET-2 مثبت دارند.

عوارض و چالش‌های پیوند سلول‌های بنیادی

اگرچه ASCT روشی مؤثر است، اما با چالش‌ها و عوارض احتمالی همراه است. شیمی‌درمانی با دوز بالا می‌تواند باعث عوارضی مانند موکوزیت (التهاب مخاط دهان)، اسهال، و خستگی شدید شود. همچنین، برخی بیماران ممکن است در طولانی‌مدت با عوارضی مانند مشکلات قلبی یا سرطان‌های ثانویه مواجه شوند. نظارت دقیق پس از پیوند و مراقبت‌های حمایتی می‌تواند به کاهش این عوارض کمک کند.

آینده درمان لنفوم هوچکین

پیشرفت‌های اخیر در تشخیص و درمان لنفوم هوچکین، از جمله استفاده از تصویربرداری PET، داروهای جدید، و پیوند سلول‌های بنیادی، چشم‌انداز روشنی برای بیماران ایجاد کرده است. مطالعات نشان می‌دهند که ترکیب این روش‌ها می‌تواند نرخ بهبودی را حتی در بیماران با بیماری عودکننده یا مقاوم افزایش دهد. تحقیقات در حال انجام برای بهبود استراتژی‌های مبتنی بر PET و ادغام داروهای جدید در پروتکل‌های درمانی، نویدبخش آینده‌ای بهتر برای بیماران است.

توصیه‌هایی برای بیماران و خانواده‌ها

برای بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین، آگاهی از گزینه‌های درمانی و مشورت با تیم پزشکی متخصص در انکولوژی و هماتولوژی بسیار مهم است. پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ می‌تواند گزینه‌ای مؤثر برای کسانی باشد که به درمان اولیه پاسخ نداده‌اند یا بیماریشان عود کرده است. بیماران باید در مورد عوارض احتمالی و نیاز به پیگیری طولانی‌مدت آگاه باشند. همچنین، حمایت روانی و اجتماعی از بیمار و خانواده‌اش می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی و موفقیت درمان نقش مهمی ایفا کند.

نتیجه‌گیری

لنفوم هوچکین با پیشرفت‌های اخیر در تشخیص و درمان، به یکی از قابل‌درمان‌ترین سرطان‌ها تبدیل شده است. پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ به عنوان یک روش نجات مؤثر، به‌ویژه در بیماران با بیماری عودکننده یا مقاوم، نقش کلیدی ایفا می‌کند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که این روش، به‌ویژه هنگامی که با استراتژی‌های مبتنی بر PET و داروهای جدید ترکیب شود، می‌تواند نتایج درمانی طولانی‌مدت و حتی درمان قطعی را به همراه داشته باشد. با این حال، مدیریت عوارض و نظارت طولانی‌مدت برای بهبود کیفیت زندگی بیماران ضروری است. این پیشرفت‌ها امید جدیدی به بیماران و خانواده‌هایشان می‌دهد و بر اهمیت ادامه تحقیقات در این زمینه تأکید می‌کند.

پایان مطلب./