به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، خون قاعدگی که زمانی به عنوان یک ضایعات بی‌ارزش تلقی می‌شد، اکنون به لطف پیشرفت‌های علم پزشکی به منبعی ارزشمند برای استخراج سلول‌های بنیادی تبدیل شده است. سلول‌های بنیادی مشتق از خون قاعدگی (MenSCs) به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردشان، از جمله توانایی بازسازی و تمایز به انواع سلول‌های مختلف، توجه پژوهشگران و پزشکان را به خود جلب کرده‌اند.

سلول‌های بنیادی خون قاعدگی چیست؟

سلول‌های بنیادی خون قاعدگی (MenSCs) نوعی سلول بنیادی مزانشیمی هستند که از لایه آندومتر رحم، که در طول دوره قاعدگی ریزش می‌کند، به دست می‌آیند. این سلول‌ها به دلیل توانایی خود در تکثیر سریع و تمایز به انواع سلول‌ها مانند استخوان، غضروف، چربی و حتی سلول‌های عصبی، در پزشکی بازساختی جایگاه ویژه‌ای دارند. برخلاف سلول‌های بنیادی مغز استخوان یا بافت چربی که نیاز به روش‌های تهاجمی برای استخراج دارند، سلول‌های بنیادی خون قاعدگی به صورت غیرتهاجمی و از طریق خون قاعدگی جمع‌آوری می‌شوند. این ویژگی، آن‌ها را به منبعی در دسترس و مقرون‌به‌صرفه تبدیل کرده است.

روش جمع‌آوری و ذخیره‌سازی

یکی از مزایای کلیدی سلول‌های بنیادی خون قاعدگی ، فرآیند ساده و غیرتهاجمی جمع‌آوری آن‌هاست. طبق پژوهش منتشرشده در Journal of Medical Evidence ، جمع‌آوری خون قاعدگی معمولاً در روز دوم یا سنگین‌ترین روز قاعدگی انجام می‌شود. زنان سالم در سنین باروری (25 تا 35 سال) که چرخه قاعدگی منظمی دارند، می‌توانند با استفاده از فنجان‌های سیلیکونی مخصوص (مانند دیوا کاپ) حدود 20 تا 30 میلی‌لیتر خون قاعدگی جمع‌آوری کنند. این فرآیند مشابه استفاده از تامپون است و هیچ‌گونه درد یا خطری برای اهداکننده ندارد.

پس از جمع‌آوری، نمونه خون در ظرف استریل قرار گرفته و با بسته یخ به آزمایشگاه منتقل می‌شود. در آزمایشگاه، سلول‌های بنیادی از خون جدا شده و با استفاده از نیتروژن مایع در دمای منفی 196 درجه سانتی‌گراد برای مدت طولانی ذخیره می‌شوند. این روش، که به نام بانکداری سلول‌های بنیادی خون قاعدگی شناخته می‌شود، امکان استفاده آینده از این سلول‌ها را برای درمان بیماری‌ها یا تحقیقات علمی فراهم می‌کند. در هند، شرکت‌هایی مانند LifeCell International و Ree Laboratories خدمات بانکداری سلول‌های بنیادی خون قاعدگی را ارائه می‌دهند و از سال 2011 این فناوری در این کشور رواج یافته است.

کاربردهای درمانی سلول‌های بنیادی خون قاعدگی

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سلول‌های بنیادی خون قاعدگی پتانسیل بالایی در درمان بیماری‌های مختلف دارند. مقاله‌ای از Frontiers in Public Health به بررسی دانش و نگرش زنان شاغل در حوزه سلامت در هند نسبت به سلول‌های بنیادی خون قاعدگی پرداخته و نشان داده است که آگاهی از این سلول‌ها هنوز در بسیاری از جوامع محدود است. با این حال، ویژگی‌های منحصربه‌فرد سلول‌های بنیادی خون قاعدگی، مانند توانایی تعدیل پاسخ ایمنی و خواص ضدالتهابی، آن‌ها را به گزینه‌ای ایده‌آل برای درمان بیماری‌های التهابی، خودایمنی و دژنراتیو تبدیل کرده است.

1. ترمیم آندومتر و درمان ناباروری

یکی از کاربردهای برجسته سلول‌های بنیادی خون قاعدگی ، استفاده از آن‌ها در ترمیم آندومتر (لایه داخلی رحم) است. مطالعه‌ای نشان می‌دهد که ترکیب سلول‌های بنیادی خون قاعدگی با پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) می‌تواند در مدل‌های حیوانی به بهبود ضخامت و کیفیت آندومتر کمک کند. این روش با استفاده از تکنیک‌هایی مانند رنگ‌آمیزی HE و بررسی پروتئین‌هایی مانند CK18، vimentin و VEGF، اثرات مثبتی در بازسازی بافت آندومتر نشان داده است. این یافته‌ها می‌توانند به درمان مشکلات ناباروری مرتبط با آندومتر نازک یا آسیب‌دیده کمک کنند و امیدی برای زنان مبتلا به این شرایط باشند.

2. درمان بیماری‌های مختلف

سلول‌های بنیادی خون قاعدگی به دلیل چندظرفیتی (multipotency) خود، توانایی تبدیل به سلول‌های مختلفی مانند استخوان، غضروف، چربی و سلول‌های عصبی را دارند. طبق مقاله منتشرشده در Journal of Medical Evidence، این سلول‌ها در درمان بیماری‌هایی مانند فیبروز کبدی، دیستروفی عضلانی، سکته مغزی و گلیوما (نوعی تومور مغزی) در مدل‌های حیوانی نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند. علاوه بر این، سلول‌های بنیادی خون قاعدگی می‌توانند پاسخ ایمنی را تنظیم کنند، که این ویژگی آن‌ها را برای درمان بیماری‌های خودایمنی و کاهش خطر رد پیوند در جراحی‌های پیوند عضو مناسب می‌سازد.

3. درمان بیماری‌های کبدی

یکی دیگر از کاربردهای سلول‌های بنیادی خون قاعدگی ، درمان نارسایی حاد کبدی است. این سلول‌ها می‌توانند التهاب کبد را کاهش داده و بازسازی سلول‌های کبدی را تحریک کنند، که این امر به بهبود عملکرد کبد کمک می‌کند. این خاصیت سلول‌های بنیادی خون قاعدگی آن‌ها را به گزینه‌ای جذاب برای درمان بیماری‌های کبدی تبدیل کرده است.

4. کاربرد در بیماری‌های عصبی و قلبی-عروقی

سلول‌های بنیادی خون قاعدگی به دلیل توانایی تمایز به سلول‌های عصبی و قلبی، پتانسیل استفاده در درمان بیماری‌های عصبی مانند سکته مغزی و بیماری‌های قلبی-عروقی را دارند. همچنین، خواص ضدالتهابی و ضدآپوپتوزی (ضد مرگ سلولی) آن‌ها می‌تواند در ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و بهبود زخم‌ها مؤثر باشد.

مزایای سلول‌های بنیادی خون قاعدگی نسبت به سایر سلول‌های بنیادی

سلول‌های بنیادی خون قاعدگی در مقایسه با سایر منابع سلول‌های بنیادی، مانند مغز استخوان یا بافت چربی، مزایای متعددی دارند:

1. غیرتهاجمی بودن: جمع‌آوری سلول‌های بنیادی خون قاعدگی نیازی به جراحی یا روش‌های دردناک ندارد، برخلاف مغز استخوان که استخراج آن تهاجمی و دردناک است.
2. دسترسی آسان: خون قاعدگی هر ماه در دسترس است، بنابراین می‌توان تا 12 بار در سال از یک زن سالم نمونه‌گیری کرد.
3. ایمنی بالا: این سلول‌ها هیچ‌گونه عوارض جانبی یا سمیتی برای اهداکننده یا گیرنده ایجاد نمی‌کنند.
4. نرخ تکثیر بالا: سلول‌های بنیادی خون قاعدگی توانایی تکثیر سریع و حفظ DNA سالم برای مدت طولانی را دارند.
5. خواص ایمونومدولاتوری: این سلول‌ها می‌توانند پاسخ ایمنی را تعدیل کنند، که در درمان بیماری‌های خودایمنی و پیوند اعضا مفید است.
6. ذخیره‌سازی طولانی‌مدت: سلول‌های بنیادی خون قاعدگی می‌توانند در نیتروژن مایع برای سال‌ها ذخیره شوند و در آینده برای درمان یا پژوهش مورد استفاده قرار گیرند.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

با وجود پتانسیل بالای سلول‌های بنیادی خون قاعدگی ، هنوز چالش‌هایی در مسیر استفاده گسترده از آن‌ها وجود دارد. یکی از موانع اصلی، کمبود آگاهی عمومی و انگ‌های اجتماعی مرتبط با قاعدگی است. در بسیاری از جوامع، به‌ویژه در هند، قاعدگی همچنان موضوعی تابو محسوب می‌شود و این امر می‌تواند پذیرش بانکداری سلول‌های بنیادی خون قاعدگی را دشوار کند. مقاله منتشرشده در Frontiers in Public Health نشان می‌دهد که حتی در میان زنان شاغل در حوزه سلامت، آگاهی درباره سلول‌های بنیادی خون قاعدگی محدود است و نیاز به آموزش و اطلاع‌رسانی بیشتری وجود دارد.

علاوه بر این، نگرانی‌های اخلاقی و عملی نیز مطرح است. برخی منتقدان معتقدند که تجاری‌سازی بانکداری سلول‌های بنیادی خون قاعدگی ممکن است منجر به بهره‌برداری از زنان شود. همچنین، نیاز به استانداردسازی روش‌های جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و استفاده از این سلول‌ها برای اطمینان از کیفیت و ایمنی آن‌ها وجود دارد.

وضعیت بانکداری سلول‌های بنیادی خون قاعدگی در هند

هند یکی از پیشگامان بانکداری سلول‌های بنیادی خون قاعدگی است. شرکت LifeCell International در سال 2011 سرویس "LifeCell Femme" را برای ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی خون قاعدگی راه‌اندازی کرد. این شرکت با شبکه‌ای گسترده در 21 ایالت هند و امکانات ذخیره‌سازی در شهرهای چنای و گوروگرام فعالیت می‌کند. همچنین، Ree Laboratories یکی دیگر از شرکت‌های فعال در این زمینه است که علاوه بر سلول‌های بنیادی خون قاعدگی ، سلول‌های بنیادی از بند ناف، جفت و مایع آمنیوتیک را نیز ذخیره می‌کند.

آینده سلول‌های بنیادی خون قاعدگی

آینده سلول‌های بنیادی خون قاعدگی بسیار روشن به نظر می‌رسد. با افزایش تحقیقات و پیشرفت‌های فناوری، انتظار می‌رود که سلول‌های بنیادی خون قاعدگی نقش مهم‌تری در پزشکی بازساختی ایفا کنند. این سلول‌ها نه تنها می‌توانند به درمان بیماری‌های مختلف کمک کنند، بلکه با تغییر نگرش‌های اجتماعی نسبت به قاعدگی، می‌توانند به توانمندسازی زنان نیز منجر شوند. آموزش عمومی و افزایش آگاهی درباره فواید سلول‌های بنیادی خون قاعدگی می‌تواند به پذیرش گسترده‌تر این فناوری کمک کند.

نتیجه‌گیری

سلول‌های بنیادی خون قاعدگی، که زمانی به عنوان ضایعات بی‌ارزش دور ریخته می‌شدند، اکنون به منبعی ارزشمند برای درمان بیماری‌ها و پیشرفت پزشکی تبدیل شده‌اند. ویژگی‌های منحصربه‌فرد این سلول‌ها، از جمله دسترسی آسان، ایمنی بالا و توانایی تمایز به انواع سلول‌ها، آن‌ها را به گزینه‌ای ایده‌آل برای پزشکی بازساختی تبدیل کرده است. با این حال، برای بهره‌برداری کامل از پتانسیل سلول‌های بنیادی خون قاعدگی ، نیاز به آموزش عمومی، رفع انگ‌های اجتماعی و استانداردسازی فرآیندها وجود دارد. این سلول‌ها نه تنها امیدی برای درمان بیماری‌های پیچیده هستند، بلکه می‌توانند دیدگاه ما را نسبت به قاعدگی و نقش آن در علم پزشکی تغییر دهند.

پایان مطلب./