به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیان، مقاله‌ای جامع که در سال 2025 در نشریه Medical Gas Research منتشر شده، به بررسی نقش تنظیم اکسیژناسیون عضلانی در فیزیوتراپی و توانبخشی پرداخته است. این مطالعه، که توسط یی-کوئن جان و کاترین چونگ انجام شده، بر اهمیت اکسیژناسیون عضلانی اسکلتی به‌عنوان شاخصی از تعادل بین عرضه اکسیژن از میکروسیرکولاسیون و مصرف اکسیژن توسط سلول‌های عضلانی تأکید دارد. اکسیژناسیون مناسب برای انقباضات عضلانی، انجام فعالیت‌های روزمره، ورزش و حفظ حیات بافت عضلانی ضروری است. این مقاله با تمرکز بر فناوری طیف‌سنجی نزدیک به مادون قرمز (NIRS)، پیشرفت‌های اخیر در این حوزه و کاربردهای آن در توانبخشی را بررسی می‌کند و راه را برای رویکردهای درمانی نوین هموار می‌سازد.

اهمیت اکسیژناسیون عضلانی در توانبخشی
اکسیژناسیون عضلانی نقشی کلیدی در عملکرد عضلات، بهبود بیماران و طراحی برنامه‌های توانبخشی دارد. اکسیژن‌رسانی کافی به عضلات نه‌تنها برای انقباضات عضلانی در فعالیت‌های روزمره و ورزش ضروری است، بلکه در حفظ سلامت بافت و تسریع فرآیندهای ترمیمی مانند بهبود زخم نیز اهمیت دارد. فناوری NIRS با ارائه پایش غیرتهاجمی، مداوم و بلادرنگ اکسیژناسیون عضلانی، امکان ارزیابی دقیق متابولیسم اکسیداتیو عضلات را فراهم کرده است. این فناوری از ویژگی‌های نوری خون اکسیژن‌دار (قرمز روشن) و خون بدون اکسیژن (قرمز تیره تا سیاه) برای اندازه‌گیری سطح اکسیژن استفاده می‌کند. این قابلیت به پزشکان و فیزیوتراپیست‌ها کمک می‌کند تا برنامه‌های تمرینی و درمانی را به‌صورت شخصی‌سازی‌شده طراحی کنند، به‌ویژه برای بیمارانی با شرایط خاص مانند آسیب نخاعی یا بیماری‌های قلبی-عروقی.

اهداف و یافته‌های کلیدی
این مقاله سه هدف اصلی را دنبال می‌کند: 1) معرفی پیشرفت‌های اخیر در فناوری NIRS برای محققان توانبخشی، 2) بررسی پیشرفت‌ها در تحقیقات پاتوفیزیولوژیک اکسیژناسیون عضلانی، و 3) ارزیابی شواهد مربوط به تأثیر مداخلات فیزیوتراپی بر اکسیژناسیون عضلانی. مداخلات مورد بررسی شامل ورزش هوازی، ورزش مقاومتی، حمام کنتراست، درمان زخم، کاپینگ‌تراپی، کشش و تحریک الکتریکی در افراد سالم و بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی یا آسیب نخاعی است. نتایج نشان می‌دهند که این مداخلات می‌توانند جریان خون و اکسیژن‌رسانی به عضلات را بهبود بخشند، که برای افزایش استقامت عضلانی، کاهش خستگی و تسریع بهبودی حیاتی است. برای مثال، ورزش هوازی جریان خون را افزایش داده و متابولیسم اکسیداتیو را تقویت می‌کند، در حالی که کاپینگ‌تراپی و تحریک الکتریکی میکروسیرکولاسیون را بهبود می‌بخشند.

پیشرفت‌های فناوری NIRS
فناوری NIRS با پیشرفت‌های اخیر، از جمله دستگاه‌های قابل‌حمل و دقیق‌تر، توانایی پایش اکسیژناسیون عضلانی را در شرایط مختلف بهبود بخشیده است. این فناوری می‌تواند تغییرات اکسی‌هموگلوبین و دئوکسی‌هموگلوبین را در بافت عضلانی اندازه‌گیری کند و اطلاعاتی درباره پرفیوژن و متابولیسم عضلانی ارائه دهد. دستگاه‌های مدرن NIRS با حساسیت بالا و توانایی پایش چندنقطه‌ای، امکان ارزیابی دینامیک‌های اکسیژن‌رسانی در طول فعالیت‌های فیزیکی را فراهم می‌کنند. این قابلیت برای تنظیم شدت و مدت تمرینات در برنامه‌های توانبخشی بسیار ارزشمند است، زیرا می‌تواند از فشار بیش‌ازحد به عضلات جلوگیری کرده و خطر آسیب را کاهش دهد.

کاربردهای بالینی و عملی
NIRS امکان ارزیابی دقیق متابولیسم عضلانی را فراهم می‌کند و به تنظیم برنامه‌های تمرینی متناسب با نیازهای فردی کمک می‌کند. ورزش هوازی و مقاومتی با افزایش عرضه اکسیژن به عضلات، عملکرد عضلانی را بهبود می‌بخشند و در بیماران با بیماری‌های قلبی-عروقی، استقامت را افزایش می‌دهند. کاپینگ‌تراپی با ایجاد فشار منفی، جریان خون موضعی را تقویت کرده و به بهبود زخم و کاهش التهاب کمک می‌کند. تحریک الکتریکی نیز با تحریک انقباضات عضلانی، اکسیژن‌رسانی را در بیماران با تحرک محدود، مانند افراد مبتلا به آسیب نخاعی، بهبود می‌بخشد. کشش عضلانی و حمام کنتراست نیز با بهبود گردش خون، به کاهش تنش عضلانی و تسریع ریکاوری کمک می‌کنند. این مداخلات، به‌ویژه در ترکیب با پایش NIRS، می‌توانند نتایج درمانی را بهینه کنند.

شواهد در گروه‌های خاص
در بیماران با آسیب نخاعی، NIRS نشان داده است که تحریک الکتریکی و ورزش مقاومتی می‌توانند اکسیژن‌رسانی عضلانی را بهبود بخشیده و از آتروفی عضلانی جلوگیری کنند. در بیماران قلبی-عروقی، ورزش هوازی با نظارت NIRS به تنظیم شدت تمرینات کمک کرده و خطر عوارض قلبی را کاهش می‌دهد. در درمان زخم، بهبود جریان خون ناشی از کاپینگ‌تراپی و تحریک الکتریکی، فرآیند ترمیم بافت را تسریع می‌کند. این شواهد نشان‌دهنده پتانسیل NIRS برای کاربرد در طیف گسترده‌ای از شرایط بالینی است.

محدودیت‌ها و جهت‌گیری‌های آینده
این مطالعه به‌عنوان اولین مرور جامع در این زمینه، محدودیت‌هایی مانند نیاز به استانداردسازی پروتکل‌های NIRS، بررسی اثرات طولانی‌مدت مداخلات و ارزیابی در جمعیت‌های متنوع‌تر را مطرح می‌کند. دستگاه‌های NIRS فعلی، اگرچه پیشرفته‌اند، اما ممکن است در شرایط خاص مانند چاقی یا پوست تیره‌تر با محدودیت‌هایی مواجه شوند. تحقیقات آینده باید بر توسعه دستگاه‌های NIRS قابل‌حمل، مقرون‌به‌صرفه و مقاوم در برابر نویز تمرکز کنند. ادغام NIRS با فناوری‌های دیجیتال مانند هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های بلادرنگ و پیش‌بینی پاسخ‌های درمانی نیز می‌تواند کاربردهای بالینی را گسترش دهد. علاوه بر این، بررسی اثرات ترکیبی مداخلات مختلف (مانند ورزش و کاپینگ‌تراپی) و توسعه پروتکل‌های استاندارد برای استفاده از NIRS در کلینیک‌ها ضروری است. همکاری‌های بین‌المللی برای ایجاد پایگاه‌های داده جهانی و استانداردهای مشترک نیز می‌تواند به تسریع پیشرفت در این حوزه کمک کند.

پتانسیل تحول در فیزیوتراپی و توانبخشی
فناوری NIRS با ارائه داده‌های دقیق و بلادرنگ درباره اکسیژناسیون عضلانی، پتانسیل تغییر پارادایم در فیزیوتراپی و توانبخشی را دارد. این فناوری می‌تواند به پزشکان کمک کند تا مداخلات را با نیازهای خاص هر بیمار تطبیق دهند، از تمرین بیش‌ازحد جلوگیری کنند و بهبودی را تسریع بخشند. استفاده گسترده‌تر از NIRS در کلینیک‌ها می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش دسترسی به مراقبت‌های توانبخشی با کیفیت بالا، به‌ویژه در مناطق کم‌منابع، منجر شود. این رویکرد همچنین می‌تواند در زمینه‌های غیرپزشکی، مانند ورزش حرفه‌ای، برای بهینه‌سازی عملکرد ورزشکاران استفاده شود.

نتیجه‌گیری
طیف‌سنجی نزدیک به مادون قرمز با ارائه پایش غیرتهاجمی اکسیژناسیون عضلانی، ابزاری قدرتمند برای شخصی‌سازی برنامه‌های توانبخشی و بهبود نتایج درمانی ارائه می‌دهد. مداخلاتی مانند ورزش هوازی، کاپینگ‌تراپی و تحریک الکتریکی با بهبود جریان خون و اکسیژن‌رسانی، عملکرد عضلانی و ترمیم بافت را تقویت می‌کنند. با توسعه فناوری NIRS و استانداردسازی پروتکل‌ها، این ابزار می‌تواند استاندارد جدیدی در فیزیوتراپی ایجاد کرده و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، آسیب نخاعی و سایر شرایط را بهبود بخشد.
پایان مطلب/.