به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، لوسمی میلوئیدی حاد (AML) یکی از جدی‌ترین انواع سرطان خون است که از سلول‌های بنیادی خون‌ساز در مغز استخوان آغاز می‌شود. این بیماری با رشد غیرقابل‌کنترل سلول‌های نابالغ خونی همراه است و می‌تواند به مشکلات جدی مانند عفونت، کم‌خونی و خونریزی منجر شود. در سال‌های اخیر، تحقیقات گسترده‌ای در مورد نقش سلول‌های بنیادی سالم و سرطانی در این بیماری انجام شده است.

اهمیت سلول‌های بنیادی در لوسمی میلوئیدی حاد

سلول‌های بنیادی خون‌ساز (HSPCs) نقش کلیدی در تولید سلول‌های خونی سالم دارند. این سلول‌ها در مغز استخوان زندگی می‌کنند و به طور مداوم گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها را تولید می‌کنند. اما در بیماران مبتلا به لوسمی میلوئیدی حاد ، این سلول‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرند. تحقیقات نشان داده‌اند که التهاب در محیط میکرو مغز استخوان، جایی که این سلول‌ها رشد می‌کنند، به ایجاد و پیشرفت لوسمی کمک می‌کند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای نشان داده که سلول‌های بنیادی سالم در حضور سلول‌های سرطانی لوسمی میلوئیدی حاد ، الگوهای ژنتیکی التهابی را فعال می‌کنند و حتی ممکن است خود به گسترش این التهاب کمک کنند.

این التهاب از طریق ترشح موادی مانند اینترفرون گاما (IFN-γ) و پروتئین CXCL10 رخ می‌دهد. جالب اینجاست که حتی در مراحل اولیه بیماری، زمانی که تعداد سلول‌های سرطانی در مغز استخوان کم است، این تغییرات التهابی در سلول‌های بنیادی سالم دیده می‌شود. این یافته‌ها نشان می‌دهند که سلول‌های بنیادی سالم نه تنها قربانیان منفعل لوسمی میلوئیدی حاد نیستند، بلکه ممکن است به طور فعال در چرخه بیماری نقش داشته باشند.

مکانیسم التهاب و سلول‌های بنیادی

یکی از مکانیسم‌های جالب توجه در لوسمی میلوئیدی حاد ، نقش وزیکول ‌های خارج‌سلولی (EVs) است. این ذرات ریز توسط سلول‌های سرطانی لوسمی میلوئیدی حاد ترشح می‌شوند و می‌توانند سیگنال‌های التهابی را به سلول‌های بنیادی سالم منتقل کنند. در آزمایشی با استفاده از مدل‌های موشی، محققان مشاهده کردند که این وزیکول‌ها باعث فعال شدن ژن‌های التهابی در سلول‌های بنیادی می‌شوند. این فرآیند می‌تواند توضیح دهد که چرا حتی پس از درمان و کاهش تعداد سلول‌های سرطانی، التهاب در مغز استخوان باقی می‌ماند و ممکن است به بازگشت بیماری کمک کند.

علاوه بر این، مطالعات نشان داده‌اند که سلول‌های بنیادی سرطانی (LSCs) در لوسمی میلوئیدی حاد نقش اصلی در پایداری بیماری دارند. این سلول‌ها توانایی خودنوزایی دارند و در برابر درمان‌های رایج مانند شیمی‌درمانی مقاوم هستند. با این حال، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که حذف این سلول‌ها می‌تواند کلید درمان موفق باشد. این موضوع به ما کمک می‌کند تا بر روی هدف‌گیری این سلول‌ها تمرکز کنیم.

پیشرفت در تشخیص و طبقه‌بندی لوسمی میلوئیدی حاد

تشخیص دقیق لوسمی میلوئیدی حاد برای انتخاب درمان مناسب بسیار مهم است. در سال 2022، دو سیستم جدید طبقه‌بندی توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و طبقه‌بندی اجماعی بین‌المللی (ICC) معرفی شدند. این سیستم‌ها بر اهمیت تحلیل مولکولی تأکید دارند. به عنوان مثال، جهش‌هایی مانند NPM1 و CEBPA که قبلاً کمتر مورد توجه بودند، اکنون به عنوان نشانگرهای کلیدی برای تشخیص لوسمی میلوئیدی حاد شناخته می‌شوند. این تغییرات به پزشکان کمک می‌کند تا بیماران را بهتر دسته‌بندی کرده و درمان‌های شخصی‌سازی‌شده ارائه دهند.

در یک مورد خاص، بیمار 67 ساله‌ای با علائمی مانند خستگی شدید و کاهش تعداد سلول‌های خونی بررسی شد. آزمایش مغز استخوان نشان داد که 22 درصد سلول‌ها از نوع بلاست هستند و جهش BCOR در او شناسایی شد. با استفاده از سیستم‌های جدید، این بیمار به عنوان مبتلا به لوسمی میلوئیدی حاد دسته‌بندی شد. این مثال نشان می‌دهد که چگونه تحلیل ژنتیکی می‌تواند تشخیص را دقیق‌تر کند.

راهکارهای درمانی نوین

درمان لوسمی میلوئیدی حاد در سال‌های اخیر با معرفی داروهای جدید بهبود یافته است. از سال 2017، بیش از 10 دارو یا ترکیب دارویی جدید توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شده‌اند. این داروها به پزشکان امکان می‌دهند تا رویکردهای درمانی متنوع‌تری را امتحان کنند. به عنوان مثال، درمان‌هایی که بر اساس پروفایل ژنتیکی بیمار طراحی می‌شوند، نتایج بهتری داشته‌اند.

یکی از نوآوری‌های هیجان‌انگیز، هدف‌گیری پروتئین TMIGD2 است. این پروتئین که معمولاً روی سلول‌های ایمنی مثل T و NK سلول‌ها یافت می‌شود، در سلول‌های بنیادی سرطانی لوسمی میلوئیدی حاد به طور غیرعادی بالا بیان می‌شود. تحقیقات نشان داده که مسدود کردن این پروتئین با استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را کند کرده و خودنوزایی آن‌ها را متوقف کند. در آزمایش‌هایی روی موش‌ها، این روش باعث کاهش بار بیماری بدون آسیب به سلول‌های بنیادی سالم شد. این یافته‌ها امید به درمان‌های مؤثرتر را افزایش داده‌اند.

چالش‌ها و آینده درمان

با وجود پیشرفت‌ها، چالش‌هایی همچنان وجود دارد. یکی از مشکلات اصلی، مقاومت سلول‌های بنیادی سرطانی به درمان‌هاست. این سلول‌ها می‌توانند در حالت غیرفعال (quiescent) باقی بمانند و در برابر داروها مقاوم شوند. همچنین، تنوع ژنتیکی در بیماران مختلف باعث می‌شود که یک روش درمانی برای همه جواب ندهد.

محققان در تلاشند تا با استفاده از ارزیابی مداوم بیماری باقیمانده (MRD) و پایش ژنتیکی، درمان را به‌روز کنند. این روش به شناسایی سلول‌های سرطانی باقی‌مانده پس از درمان کمک می‌کند و می‌تواند از عود بیماری جلوگیری کند. همچنین، استفاده از ایمونوتراپی و ترکیب آن با شیمی‌درمانی، به عنوان یک استراتژی امیدوارکننده در حال بررسی است.

نقش سلول‌های بنیادی سالم در بهبودی

یکی از جنبه‌های مثبت، نقش سلول‌های بنیادی سالم در دوره بهبودی است. پس از درمان موفق، این سلول‌ها می‌توانند مغز استخوان را بازسازی کنند و تولید سلول‌های خونی سالم را از سر بگیرند. با این حال، التهاب باقی‌مانده ممکن است بر این فرآیند تأثیر بگذارد. مطالعات نشان داده‌اند که مدیریت التهاب پس از درمان می‌تواند شانس بهبودی را افزایش دهد.

امید به آینده

تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که درک ما از لوسمی میلوئیدی حاد و نقش سلول‌های بنیادی در آن به طور چشمگیری بهبود یافته است. از شناسایی مکانیسم‌های التهابی گرفته تا توسعه درمان‌های هدفمند، هر قدم ما را به سوی درمان مؤثرتر نزدیک‌تر می‌کند. برای بیماران، این پیشرفت‌ها نویدبخش روزهایی است که لوسمی میلوئیدی حاد دیگر یک بیماری کشنده نباشد، بلکه قابل‌کنترل و حتی قابل‌درمان شود.

در نهایت، همکاری بین محققان، پزشکان و بیماران کلید موفقیت است. با ادامه تحقیقات و استفاده از فناوری‌های جدید، می‌توان امیدوار بود که در آینده‌ای نزدیک، زندگی میلیون‌ها نفر مبتلا به لوسمی میلوئیدی حاد بهبود یابد. این سفر علمی نه تنها به نجات جان‌ها کمک می‌کند، بلکه درک ما را از چگونگی عملکرد بدن در برابر بیماری‌های پیچیده گسترش می‌دهد.

پایان مطلب./