به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز یکی از روش‌های مؤثر درمانی برای بیماری‌های خونی بدخیم مانند لوسمی و لنفوم است. در این روش درمانی، سلول‌های بنیادی معیوب یا سرطانی بیمار با سلول‌های سالم یک اهداکننده جایگزین می‌شوند تا سیستم خونی و ایمنی بدن بازسازی شود. با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در فناوری پیوند و مراقبت‌های پس از آن، همچنان درصد قابل توجهی از پیوندها با شکست مواجه می‌شود. یکی از اصلی‌ترین دلایل این شکست‌ها، ناسازگاری ژنتیکی میان گیرنده و اهداکننده است که می‌تواند منجر به بروز عوارضی مانند بیماری پیوند علیه میزبان یا حتی عود مجدد سرطان شود. در دهه‌های گذشته، تمرکز اصلی پزشکان در زمینه سازگاری ژنتیکی بر مجموعه ژن‌های HLA بوده است که نقش مهمی در تشخیص سلول‌های خودی و غیرخودی توسط سیستم ایمنی دارند. اما تجربه بالینی نشان داده که حتی در مواردی که تطابق کامل HLA بین اهداکننده و گیرنده وجود دارد، باز هم امکان شکست پیوند یا بروز عوارض جانبی بالا است. این امر نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی دیگری نیز در موفقیت یا شکست پیوند نقش دارند.

مقدمه‌ای بر مطالعه جدید

در همین راستا، پژوهشگران دانشگاه ژنو و بیمارستان‌های دانشگاهی ژنو با همکاری تمامی مراکز پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز در سوئیس، مطالعه‌ای گسترده را با هدف شناسایی این عوامل تکمیلی انجام دادند. رهبری این پروژه بر عهده پروفسور ژان ویلار، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه ژنو و رئیس پلتفرم آزمایشگاه پیوند و درمان سلولی در HUG بود. تمرکز اصلی این تحقیق بر بررسی نقش سیستم ژنی KIR در کنار HLA در موفقیت پیوند سلول‌های بنیادی بود؛ سیستم گیرنده‌هایی که روی سطح سلول‌های کشنده طبیعی (NK) قرار دارند و در تنظیم واکنش‌های ایمنی نقش مهمی ایفا می‌کنند.

شیوه انجام مطالعه

تیم تحقیقاتی داده‌های ژنتیکی و بالینی ۱۲۴۷ جفت گیرنده و اهداکننده را بررسی کرد. این داده‌ها شامل اطلاعات ژنوتیپی اهداکنندگان در مورد ژن‌های KIR، و اطلاعاتی در مورد نوع HLA گیرندگان بود. همچنین نتایج بالینی پیوند شامل میزان بقاء، عود بیماری و عوارض جدی پس از پیوند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این مطالعه از نظر دقت و حجم داده‌ها یکی از گسترده‌ترین پژوهش‌های انجام شده در این حوزه محسوب می‌شود و برای اولین‌بار امکان بررسی دقیق تعاملات بین KIR و HLA را فراهم کرد.

نتایج کلیدی پژوهش

نتایج این بررسی‌ها نشان داد که ترکیب خاصی از پروفایل‌های KIR و HLA می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر نتایج پیوند تأثیر بگذارد. در مواردی که پروفایل KIR اهداکننده به شکلی با نوع HLA گیرنده سازگار بود که عملکرد سلول‌های کشنده طبیعی را بهبود می‌بخشید، احتمال موفقیت پیوند افزایش یافته بود. در مقابل، در نبود برخی زیرگروه‌های خاص ژن KIR، احتمال عود سرطان و بروز عوارض جانبی شدیدتر بود. به بیان دیگر، تعاملات عملکردی میان این دو مجموعه ژنی، نقشی کلیدی در تعیین سرنوشت پیوند ایفا می‌کنند. آنتونیا شفر، پزشک پژوهشگر و نویسنده اول این مقاله، بیان کرده که با بررسی دقیق پروفایل‌های KIR موفق شده‌اند پارامترهای ژنتیکی دقیقی را که پیش از این به‌درستی شناخته نشده بودند، شناسایی کنند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان می‌دهد که در کنار تطابق HLA، توجه به ژن‌های KIR باید به‌عنوان یک معیار تعیین‌کننده در انتخاب اهداکننده در نظر گرفته شود. این یافته‌ها اهمیت چشمگیری در بهبود شانس بقاء بیماران و کاهش عوارض پس از پیوند دارند.

دستاوردهای علمی و کاربردی

از جمله مهم‌ترین دستاوردهای این پژوهش می‌توان به توسعه یک رویکرد جدید برای انتخاب اهداکننده اشاره کرد. بر اساس مدل پیشنهادی این تحقیق، تنها بررسی تطابق HLA کافی نیست و لازم است که تطابق عملکردی KIR نیز به دقت بررسی شود. این روش می‌تواند به‌طور مستقیم احتمال موفقیت درمان و طول عمر بیماران را افزایش دهد. همچنین این تحقیق گامی مهم در مسیر حرکت به سوی پزشکی شخصی‌سازی‌شده است، جایی که درمان هر بیمار بر اساس ویژگی‌های دقیق ژنتیکی او طراحی می‌شود. این یافته‌ها همچنین می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری در انتخاب داوطلبان از میان بانک‌های جهانی اهداکنندگان که نزدیک به ۴۰ میلیون نفر را شامل می‌شوند، تأثیرگذار باشد. به‌کارگیری همزمان تطابق HLA و KIR در غربالگری اهداکنندگان، امکان انتخاب فردی را فراهم می‌کند که از نظر ایمنی و تطابق عملکردی بهترین گزینه برای پیوند به یک بیمار خاص است.

گام‌های بعدی و پیشنهادهای پژوهشگران

با توجه به نتایج امیدوارکننده این پژوهش، تیم تحقیقاتی پیشنهاد کرده است که ژنوتیپ‌گیری KIR با وضوح بالا به‌صورت سیستماتیک در روند انتخاب اهداکنندگان وارد شود. این گام می‌تواند موجب کاهش نرخ شکست پیوند و افزایش چشمگیر نرخ بقاء بیماران شود. پژوهشگران همچنین بر ایجاد یک بانک اطلاعاتی جهانی شامل پروفایل‌های HLA و KIR تأکید دارند و پیشنهاد داده‌اند که ابزارهای نرم‌افزاری پیشرفته‌ای برای تحلیل سریع این داده‌ها و بررسی تطابق‌ها توسعه یابد. این فناوری‌ها می‌توانند به‌طور خودکار، بهترین اهداکننده را از بین میلیون‌ها داوطلب انتخاب کنند. همچنین مطالعات آینده می‌توانند نقش KIR را در بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌های مزمن و سایر اختلالات ایمنی نیز بررسی کنند. در نهایت، این مطالعه نمونه‌ای برجسته از کاربرد داده‌های ژنتیکی در بهبود درمان‌های پیچیده مانند پیوند سلول‌های بنیادی است. گنجاندن فاکتورهای ژنتیکی KIR در کنار HLA می‌تواند به استاندارد جدیدی در انتخاب اهداکننده تبدیل شود و به‌طور قابل توجهی نتایج درمانی را بهبود بخشد. امید است این یافته‌ها بتوانند در سطح جهانی مورد استفاده قرار گیرند و منجر به بهبود شانس درمان بیماران مبتلا به سرطان‌های خون شوند.

پایان مطلب/.