به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیان، بیماری شاگاس، که به عنوان تریپانوزومیازیس آمریکایی نیز شناخته می‌شود، یک بیماری عفونی ناشی از انگل تریپانوزوما کروزی است که بیش از ۷ میلیون نفر در سراسر جهان، به‌ویژه در کشورهای آمریکای لاتین، به آن مبتلا هستند. این بیماری از طریق حشره تریاتومین، انتقال خون، پیوند اعضا، مصرف مواد غذایی آلوده، یا به‌صورت مادرزادی منتقل می‌شود. با تشخیص و درمان زودهنگام، شاگاس در فاز حاد قابل درمان است، اما عدم درمان می‌تواند به عوارض جدی قلبی، گوارشی یا عصبی منجر شود. استراتژی‌های پیشگیری شامل کنترل حشرات ناقل، غربالگری خون، آزمایش کودکان و مادران آلوده، و آموزش عمومی است. این گزارش به بررسی تاریخچه، انتقال، علائم، درمان، پیشگیری، و نقش سازمان بهداشت جهانی در مدیریت این بیماری می‌پردازد.

تاریخچه و اهمیت بیماری شاگاس
بیماری شاگاس اولین بار توسط کارلوس شاگاس، پزشک و محقق برزیلی، در ۱۴ آوریل ۱۹۰۹ شناسایی شد و به همین دلیل، این روز به عنوان روز جهانی شاگاس نام‌گذاری شده است. این بیماری در ابتدا در مناطق روستایی قاره آمریکا شایع بود، اما با افزایش مهاجرت و تغییرات اجتماعی-محیطی، اکنون در ۴۴ کشور، از جمله کانادا، ایالات متحده، و برخی کشورهای اروپایی، آفریقایی، و اقیانوسیه گزارش شده است. بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند و سالانه بیش از ۱۰ هزار نفر به دلیل عوارض آن جان خود را از دست می‌دهند. شاگاس به دلیل ارتباط با فقر و شرایط اجتماعی نامناسب، به عنوان یک بیماری گرمسیری مغفول شناخته می‌شود. این بیماری نیازمند رویکردهای چندجانبه، از جمله بهبود شرایط زندگی، آموزش، و مراقبت‌های بهداشتی است. آگاهی عمومی و تعهد سیاسی برای مقابله با این بیماری همچنان چالش‌برانگیز است.

راه‌های انتقال بیماری
انگل تریپانوزوما کروزی عمدتاً از طریق تماس با مدفوع یا ادرار حشرات تریاتومین آلوده منتقل می‌شود. این حشرات که در شکاف دیوارها یا سقف‌های خانه‌های روستایی یا حومه‌ای زندگی می‌کنند، شب‌ها فعال شده و از خون انسان یا حیوانات تغذیه می‌کنند. پس از گزش، انگل از طریق مالیدن مدفوع حشره به پوست، چشم، یا دهان وارد بدن می‌شود. علاوه بر این، شاگاس می‌تواند از طریق مصرف مواد غذایی یا نوشیدنی‌های آلوده، انتقال مادرزادی، تزریق خون، پیوند اعضا (مانند قلب یا کلیه)، یا حوادث آزمایشگاهی منتقل شود. حیوانات وحشی مانند اوپوسوم‌ها به عنوان مخازن اصلی انگل شناخته می‌شوند. تنوع مسیرهای انتقال، کنترل بیماری را پیچیده کرده و نیاز به استراتژی‌های چندگانه برای پیشگیری را برجسته می‌کند. برای مثال، شیوع بیماری از طریق مواد غذایی معمولاً به صورت اپیدمی‌های محلی رخ می‌دهد.

علائم و مراحل بیماری
بیماری شاگاس در دو فاز حاد و مزمن ظاهر می‌شود. فاز حاد حدود دو ماه طول می‌کشد و اغلب بدون علامت یا با علائم خفیف و غیراختصاصی مانند تب، سردرد، تورم غدد لنفاوی، ضعف، درد عضلانی، تنگی نفس، یا درد شکم و قفسه سینه همراه است. در موارد نادر، علائم مشخص مانند ضایعه پوستی (شاگوما) یا تورم پلک یک‌طرفه (علامت رومانا) مشاهده می‌شود. در فاز مزمن، انگل در عضلات قلب و گوارش پنهان می‌شود و ممکن است یک تا سه دهه بعد، تا یک‌سوم بیماران دچار مشکلات قلبی مانند آریتمی یا نارسایی قلبی شوند. حدود یک‌دهم بیماران نیز با عوارض گوارشی مانند بزرگ شدن مری یا روده بزرگ، یا مشکلات عصبی مواجه می‌شوند. این عوارض می‌توانند به ناتوانی یا مرگ ناگهانی منجر شوند.

روش‌های درمان
درمان بیماری شاگاس با داروهای بنزنیدازول و نیفورتیموکس انجام می‌شود که در فاز حاد، از جمله در موارد انتقال مادرزادی، بسیار مؤثر هستند. با این حال، اثربخشی این داروها با طولانی شدن عفونت کاهش می‌یابد و عوارض جانبی، به‌ویژه در افراد مسن‌تر، شایع‌تر است. درمان برای افراد بدون علامت، به‌ویژه زنان در سنین باروری، توصیه می‌شود تا از پیشرفت بیماری و انتقال به جنین جلوگیری شود. این داروها برای زنان باردار، افراد مبتلا به نارسایی کبد یا کلیه، و کسانی که سابقه اختلالات عصبی یا روانی دارند ممنوع است. بیماران مبتلا به عوارض مزمن نیاز به مراقبت‌های طولانی‌مدت، از جمله درمان‌های خاص برای مشکلات قلبی (مانند داروهای ضد آریتمی)، گوارشی، یا عصبی دارند. پیگیری مادام‌العمر برای مدیریت عوارض و بهبود کیفیت زندگی ضروری است.

استراتژی‌های پیشگیری و کنترل
هیچ واکسنی برای پیشگیری از شاگاس وجود ندارد و به دلیل وجود گونه‌های متعدد حشرات ناقل و مخازن حیوانی، ریشه‌کنی کامل بیماری غیرممکن است. با این حال، کنترل ناقل از طریق سم‌پاشی با حشره‌کش‌های ماندگار و بهبود شرایط مسکن در مناطق بومی مؤثر بوده است. غربالگری خون اهدایی، آزمایش کودکان و مادران آلوده، و آموزش عمومی از دیگر اقدامات کلیدی هستند. استفاده از توری‌های محافظ، رعایت بهداشت در تهیه، حمل، و نگهداری مواد غذایی، و دسترسی زودهنگام به تشخیص و درمان نیز نقش مهمی دارند. هزینه درمان عوارض مزمن شاگاس بیش از ۸۰ درصد بیشتر از هزینه پیشگیری از طریق کنترل ناقل است. آموزش جوامع محلی و کادر درمانی برای تشخیص زودهنگام و مدیریت بیماری حیاتی است. رویکرد یکپارچه «یک سلامت» که تعامل انسان، حیوان، و محیط زیست را در نظر می‌گیرد، برای پیشگیری مؤثر است.

نقش سازمان بهداشت جهانی
از دهه ۱۹۹۰، سازمان بهداشت جهانی (WHO) با همکاری کشورهای قاره آمریکا، برنامه‌های موفقی برای کاهش انتقال بیماری اجرا کرده است. غربالگری جهانی خون در بانک‌های خون کشورهای آمریکای لاتین خطر انتقال از طریق تزریق را به شدت کاهش داده و این روند به سایر مناطق گسترش یافته است. در سال ۲۰۰۵، شاگاس به عنوان یک بیماری گرمسیری مغفول شناخته شد که به تقویت اقدامات پیشگیری، تشخیص، درمان، و آموزش کمک کرد. نقشه راه WHO برای بیماری‌های گرمسیری مغفول (۲۰۲۱-۲۰۳۰) اهدافی مانند توقف انتقال خانگی، تزریقی، پیوندی، و مادرزادی و پوشش ۷۵ درصدی درمان ضد انگلی را دنبال می‌کند. تقویت شبکه‌های جهانی و ظرفیت‌های منطقه‌ای و ملی برای حذف شاگاس به عنوان یک مشکل سلامت عمومی از اولویت‌های WHO است. همچنین، توسعه ابزارهای تشخیصی جدید و تحقیقات زیست‌پزشکی برای شناسایی عوامل خطر و راهکارهای نوین پیشگیری ضروری است.

چالش‌های جهانی و آینده
با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه، چالش‌های متعددی در مسیر کنترل بیماری شاگاس وجود دارد. کمبود آگاهی عمومی، فقدان تقاضای اجتماعی، و تعهد سیاسی ضعیف در برخی مناطق مانع از پیشرفت است. تنها ۶ کشور از ۴۴ کشور گزارش‌دهنده موارد شاگاس دارای سیستم‌های اطلاعاتی ملی برای ثبت موارد حاد و مزمن هستند. این کمبود داده‌ها، برنامه‌ریزی و نظارت بر بیماری را دشوار می‌کند. علاوه بر این، دسترسی محدود به ابزارهای تشخیصی سریع و مقرون‌به‌صرفه، به‌ویژه در مناطق دورافتاده، همچنان یک مانع است. تحقیقات برای توسعه داروهای جدید با عوارض کمتر و روش‌های تشخیصی پیشرفته‌تر ادامه دارد. تقویت همکاری‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری در آموزش کادر درمانی و جوامع محلی می‌تواند به تسریع حذف شاگاس به عنوان یک مشکل سلامت عمومی کمک کند.
پایان مطلب/.