به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، پژوهشگران کلینیک مایو نشان دادند که تزریق سلول‌های بنیادی مزانشیمی استخراج‌شده از بافت چربی بیماران می‌تواند موفقیت جراحی فیستول شریانی‌وریدی (AVF) را افزایش دهد و التهاب و تنگی رگ‌ها را کاهش دهد. این روش در یک کارآزمایی بالینی اولیه موجب ترمیم سریع‌تر و دوام بیشتر مسیرهای دیالیز شد و می‌تواند به میلیون‌ها بیمار مبتلا به نارسایی کلیه در سراسر جهان کمک کند تا زمان بیشتری قبل از نیاز به پیوند کلیه به دست آورند.

مقدمه

بیماری کلیوی در مرحله نهایی یکی از مشکلات جدی سلامت در جهان است و بیش از چهار میلیون نفر را درگیر کرده است. این بیماران به همودیالیز وابسته هستند؛ فرایندی که خون را از طریق دستگاه تصفیه می‌کند تا سموم و مایعات اضافی از بدن خارج شوند. همودیالیز تنها یک درمان موقتی است و بیماران در نهایت به پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کنند. برای انجام دیالیز، جراحی فیستول شریانی‌وریدی انجام می‌شود که در آن یک سرخرگ و یک سیاهرگ در بازو به یکدیگر متصل می‌شوند. این مسیر امکان عبور خون از ورید را برای درمان فراهم می‌کند، اما آمارها نشان می‌دهد که نزدیک به شصت درصد این فیستول‌ها به دلیل التهاب و تنگی ورید در مدت کوتاهی با شکست مواجه می‌شوند.

تاریخچه بیماری و محدودیت درمان‌های رایج

در سال‌های اخیر افزایش شیوع دیابت، فشار خون بالا و چاقی باعث رشد موارد نارسایی کلیوی شده است. بیماران اغلب با علائم مزمن و محدودیت‌های شدید در زندگی روزمره مواجه هستند. روش‌های فعلی مانند دیالیز یا پیوند کلیه هرکدام مشکلات خاص خود را دارند. دیالیز کیفیت زندگی بیماران را کاهش می‌دهد و بسیار پرهزینه است، در حالی که پیوند کلیه هم به دلیل کمبود عضو و احتمال پس‌زدن پیوند برای همه بیماران در دسترس نیست. همین چالش‌ها محققان را بر آن داشته است که به دنبال درمان‌های نوین و مؤثرتر باشند.

سلول‌درمانی در کلیه

در این میان، سلول‌های بنیادی به‌ویژه سلول‌های مزانشیمی به عنوان گزینه‌ای امیدبخش مطرح شده‌اند. این سلول‌ها که می‌توانند از بافت چربی، مغز استخوان یا بند ناف استخراج شوند، قادرند فاکتورهای رشد و مولکول‌های ضدالتهابی ترشح کنند و در ترمیم بافت‌ها نقش داشته باشند. التهاب یکی از عوامل کلیدی شکست AVF است و مهار آن می‌تواند ماندگاری مسیرهای دیالیز را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد.

شیوه مطالعه

پژوهشی که توسط دکتر سانجای میسرا و همکارانش در کلینیک مایو انجام شد، به بررسی کارایی سلول‌های بنیادی مزانشیمی در بیماران نیازمند جراحی فیستول شریانی‌وریدی پرداخت. در یک کارآزمایی بالینی فاز اول، بیست‌ویک بیمار شرکت کردند. از میان آن‌ها، یازده نفر پیش از جراحی تزریق سلول‌های بنیادی استخراج‌شده از بافت چربی خود را دریافت کردند و ده نفر دیگر در گروه کنترل باقی ماندند. سلول‌ها در شرایط آزمایشگاهی جداسازی و آماده‌سازی شدند و سپس در ناحیه وریدی تزریق گردیدند تا تأثیرشان بر التهاب و ترمیم عروق بررسی شود.

نتایج پژوهش

یافته‌ها نشان داد که بیماران دریافت‌کننده سلول‌های بنیادی در مقایسه با گروه کنترل، ترمیم سریع‌تر و دوام بیشتری در فیستول‌های خود داشتند. التهاب موضعی در این بیماران کاهش یافته بود و جریان خون در مسیر دیالیز پایدارتر باقی ماند. با وجود این، همه بیماران پاسخ مثبت مشابهی نداشتند. برخی از افراد به درمان واکنش مطلوب نشان ندادند که همین موضوع محققان را به بررسی عمیق‌تر دلایل تفاوت پاسخ‌ها سوق داد. با بهره‌گیری از فناوری توالی‌یابی RNA، پژوهشگران دریافتند که وجود برخی ژن‌های ضدالتهابی در بیماران می‌تواند عامل کلیدی موفقیت درمان باشد.

دستاوردها

این مطالعه نشان داد که سلول‌های بنیادی مزانشیمی می‌توانند به عنوان روشی ایمن و عملی برای بهبود موفقیت AVF مورد استفاده قرار گیرند. ویژگی ضدالتهابی این سلول‌ها نقش مهمی در کاهش تنگی ورید ایفا کرد و اهمیت نشانگرهای ژنتیکی برای پیش‌بینی پاسخ بیماران نیز آشکار شد. چنین دستاوردی می‌تواند زمینه‌ساز توسعه درمان‌های شخصی‌سازی‌شده در حوزه بیماری‌های کلیوی باشد و آینده‌ای نو برای بیماران رقم بزند.

گام بعدی

محققان امیدوارند با اجرای کارآزمایی‌های بالینی در مقیاس بزرگ‌تر و بررسی تعداد بیشتری از بیماران، بتوانند نتایج به دست آمده را تأیید و تقویت کنند. در صورت موفقیت، سلول‌درمانی با سلول‌های بنیادی مزانشیمی می‌تواند به بخشی از دستورالعمل‌های بالینی برای مدیریت دسترسی دیالیز تبدیل شود. همچنین، شناسایی نشانگرهای ژنتیکی مؤثر می‌تواند به پزشکان کمک کند پیش از شروع درمان، بیماران مناسب برای این روش را انتخاب کنند. به این ترتیب، پزشکی فردمحور وارد مرحله جدیدی خواهد شد و بیماران از درمان‌هایی هدفمند و کارآمدتر بهره‌مند خواهند شد. بنابراین سلول‌های بنیادی چربی با کاهش التهاب می‌توانند دوام مسیرهای دیالیز بیماران کلیوی را افزایش دهند و امیدی تازه برای درمان باشند.

پایان مطلب/.