به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، خون بند ناف، که زمانی به عنوان زباله پزشکی دور ریخته می‌شد، امروزه به یکی از ارزشمندترین منابع سلول‌های بنیادی تبدیل شده است. این خون، که در بند ناف نوزاد تازه متولد شده وجود دارد، حاوی سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک و مزانشیمی است که قابلیت تبدیل شدن به انواع سلول‌های بدن را دارند. از دهه ۱۹۸۰ میلادی، زمانی که اولین پیوند موفق خون بند ناف انجام شد، این حوزه به سرعت پیشرفت کرده است. تصور کنید که با ذخیره‌سازی این خون در زمان تولد، می‌توان یک بیمه‌نامه زیستی برای خانواده ایجاد کرد. این سلول‌ها نه تنها برای درمان بیماری‌های خونی مفید هستند، بلکه پتانسیل کاربرد در حوزه‌های نورولوژی، قلب و حتی ضدپیری را دارند. در سال‌های اخیر، با پیشرفت فناوری، بانکداری خون بند ناف به یک صنعت جهانی تبدیل شده و چشم‌انداز آینده آن پر از نوآوری است.

وضعیت فعلی: بانکداری و کاربردهای درمانی

در حال حاضر، بانکداری خون بند ناف به دو صورت عمومی و خصوصی انجام می‌شود. بانک‌های عمومی، خون اهدایی را برای استفاده همگانی ذخیره می‌کنند، در حالی که بانک‌های خصوصی برای خانواده‌های خاص کار می‌کنند. طبق آمار، بیش از ۷۰۰ هزار واحد خون بند ناف در بانک‌های عمومی ذخیره شده و میلیون‌ها واحد در بانک‌های خصوصی وجود دارد. این سلول‌ها برای درمان بیش از ۸۰ بیماری مانند لوسمی، آنمی داسی‌شکل و اختلالات ایمنی استفاده می‌شوند.

در درمان‌های نوزادی، سلول‌های مشتق از خون و بافت بند ناف نقش کلیدی دارند. برای مثال، در نوزادان نارس که از مشکلات ریوی رنج می‌برند، این سلول‌ها می‌توانند التهاب را کاهش دهند و رشد ریه را بهبود بخشند. مطالعات نشان می‌دهد که تزریق این سلول‌ها از طریق ورید یا مستقیم به قلب، می‌تواند عملکرد قلبی را در نوزادان با مشکلات مادرزادی افزایش دهد. همچنین، در آسیب‌های مغزی مانند آنسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک، این سلول‌ها با کاهش مرگ سلولی و تحریک رشد عروق خونی، امید به بهبودی ایجاد می‌کنند. بیش از ۲۰۰ نوزاد در آزمایش‌های بالینی شرکت کرده‌اند و نتایج اولیه ایمنی و امکان‌پذیری این درمان‌ها را تایید می‌کند.

پیشرفت‌های اخیر: فناوری‌های نوین در بانکداری و پردازش

در سال‌های اخیر، فناوری‌های پیشرفته بانکداری خون بند ناف را متحول کرده‌اند. یکی از روندهای کلیدی، استفاده از هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی فرآیندها است. هوش مصنوعی می‌تواند کیفیت سلول‌ها را ارزیابی کند، داده‌های بزرگ را تحلیل کند و حتی پیش‌بینی کند که کدام واحد برای کدام بیمار مناسب است. برای مثال، الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌توانند سلول‌های بنیادی را با دقت بالا طبقه‌بندی کنند و نرخ بقا پس از ذوب را افزایش دهند.

روش‌های cryopreservation یا انجماد نیز بهبود یافته‌اند. تکنیک‌های جدید مانند انجماد اتوماتیک با کنترل دقیق دما، سلول‌ها را برای دهه‌ها حفظ می‌کنند بدون اینکه کیفیت‌شان کاهش یابد. علاوه بر این، گسترش سلول‌ها در آزمایشگاه امکان افزایش دوز درمانی را فراهم کرده است. در گذشته، حجم کم خون بند ناف مشکل‌ساز بود، اما حالا با روش‌های کشت سلولی، می‌توان تعداد سلول‌ها را چند برابر کرد.

در حوزه بیوبانکینگ، ترکیب بانکداری با تست‌های ژنتیکی و توالی‌یابی ژنومی رو به رشد است. این کار اجازه می‌دهد تا خانواده‌ها نه تنها سلول‌ها را ذخیره کنند، بلکه اطلاعات ژنتیکی نوزاد را نیز داشته باشند. در کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده و اروپا، بانک‌های هیبریدی که ترکیبی از عمومی و خصوصی هستند، محبوب شده‌اند. این بانک‌ها هزینه‌ها را کاهش می‌دهند و دسترسی را افزایش می‌دهند.

کاربردها در بیماری‌ها: از سرطان تا ضدپیری

سلول‌های بنیادی خون بند ناف در درمان سرطان‌های خونی نقش برجسته‌ای دارند. پیوند این سلول‌ها با خطر کمتری از رد پیوند همراه است، زیرا سلول‌ها نابالغ‌تر هستند و تحمل HLA ناسازگار را بهتر می‌پذیرند. در کودکان، نرخ موفقیت پیوند بیش از ۸۰ درصد است و در بزرگسالان نیز با استفاده از دو واحد همزمان، نتایج بهبود یافته.

اما کاربردها فراتر از سرطان می‌رود. در بیماری‌های نورولوژی مانند آسیب نخاعی یا سکته مغزی، این سلول‌ها می‌توانند نورون‌های آسیب‌دیده را ترمیم کنند. آزمایش‌های اخیر نشان می‌دهد که تزریق سلول‌های مزانشیمی از بند ناف، التهاب مغز را کاهش می‌دهد و عملکرد حرکتی را بهبود می‌بخشد. در حوزه قلب، این سلول‌ها برای درمان نارسایی قلبی مادرزادی استفاده می‌شوند و می‌توانند بافت آسیب‌دیده را بازسازی کنند.

یکی از هیجان‌انگیزترین کاربردها، نقش ضدپیری است. تحقیقات نشان می‌دهد که سلول‌های بند ناف می‌توانند فرآیند پیری را کند کنند. برای مثال، در مدل‌های حیوانی، تزریق این سلول‌ها طول عمر را افزایش داده و سلامت بافت‌ها را حفظ کرده است. در انسان، آزمایش‌هایی برای درمان بیماری‌های مرتبط با سن مانند آلزایمر در حال انجام است. همچنین، در اختلالات متابولیک مانند دیابت، این سلول‌ها می‌توانند سلول‌های تولیدکننده انسولین را بازسازی کنند.

در درمان کووید-۱۹ و بیماری‌های عفونی، سلول‌های مزانشیمی از بند ناف برای کاهش طوفان سایتوکاین استفاده شده‌اند. نتایج اولیه مثبت بوده و نشان‌دهنده پتانسیل این سلول‌ها در پاندمی‌های آینده است.

چالش‌ها: موانع پیش رو

با وجود پیشرفت‌ها، چالش‌هایی وجود دارد. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، هزینه بالای بانکداری خصوصی است که می‌تواند هزاران دلار باشد. همچنین، نرخ استفاده از واحدهای ذخیره‌شده کم است؛ کمتر از ۱۰ درصد واحدها تاکنون استفاده شده‌اند. تاخیر در برداشت بند ناف نیز می‌تواند حجم خون را کاهش دهد.

در پیوند، تاخیر در engraftment یا جایگزینی سلول‌ها مشکل‌ساز است. سلول‌های بند ناف کندتر از مغز استخوان عمل می‌کنند که خطر عفونت را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، یافتن تطابق HLA کامل دشوار است، هرچند سلول‌های نابالغ تحمل بیشتری دارند.

از نظر اخلاقی، بحث‌هایی در مورد تجاری‌سازی وجود دارد. برخی معتقدند بانکداری خصوصی بیش از حد تبلیغ می‌شود در حالی که شواهد کافی برای همه کاربردها وجود ندارد. استانداردسازی جهانی نیز لازم است تا کیفیت در همه بانک‌ها یکسان باشد.

چشم‌انداز آینده: نوآوری‌های پیش رو

آینده سلول‌های بنیادی خون بند ناف روشن است. تا سال ۲۰۳۰، انتظار می‌رود بازار بانکداری به بیش از ۲۰ میلیارد دلار برسد. یکی از روندهای آینده، استفاده از سلول‌های مهندسی‌شده است. با ویرایش ژنتیکی مانند CRISPR، می‌توان سلول‌ها را برای درمان بیماری‌های ژنتیکی مانند تالاسمی اصلاح کرد.

در پزشکی بازساختی، این سلول‌ها برای ساخت اندام‌های مصنوعی استفاده خواهند شد. تصور کنید که با سلول‌های بند ناف، کلیه یا کبد جدیدی ساخته شود. آزمایش‌های بالینی برای درمان اوتیسم در کودکان در حال گسترش است و نتایج اولیه امیدبخش هستند.

هوش مصنوعی نقش بیشتری ایفا خواهد کرد. الگوریتم‌ها می‌توانند بهترین واحد را برای بیمار انتخاب کنند و حتی فرآیند ذوب را بهینه کنند. بانک‌های هوشمند با داده‌های ابری، دسترسی جهانی را فراهم می‌کنند.

در درمان سرطان، ترکیب با ایمونوتراپی مانند CAR-T cells آینده‌دار است. سلول‌های بند ناف می‌توانند پایه‌ای برای سلول‌های مهندسی‌شده ضدسرطان باشند. همچنین، در ضدپیری، آزمایش‌های انسانی برای افزایش طول عمر سالم در حال برنامه‌ریزی است.

با پیشرفت در گسترش سلول‌ها، دوزهای بالاتر امکان‌پذیر می‌شود و درمان‌های بزرگسالان افزایش می‌یابد. بانکداری عمومی بیشتر ترویج خواهد شد تا دسترسی عادلانه ایجاد شود.

نتیجه‌گیری: یک سرمایه‌گذاری برای نسل‌ها

سلول‌های بنیادی خون بند ناف نه تنها یک درمان فعلی هستند، بلکه کلیدی برای آینده پزشکی. از درمان بیماری‌های نوزادی تا کند کردن پیری، پتانسیل آن‌ها نامحدود است. والدین با ذخیره‌سازی این خون، آینده‌ای سالم‌تر برای فرزندان‌شان می‌سازند. با غلبه بر چالش‌ها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، این حوزه می‌تواند زندگی میلیون‌ها نفر را تغییر دهد. زمان آن رسیده که به این گنجینه زیستی بیشتر توجه کنیم.

پایان مطلب./