به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، ماکروگلوبولینمی والدنشتروم (WM) یک نوع نادر از سرطان خون است که اغلب به آرامی پیشرفت می‌کند و می‌تواند سال‌ها بدون علائم شدید ادامه یابد. این بیماری که از سلول‌های B لنفوسیت ناشی می‌شود، باعث تولید بیش از حد پروتئین IgM می‌شود و می‌تواند مشکلات مختلفی مانند خستگی، کم‌خونی و مشکلات بینایی ایجاد کند. در سال‌های اخیر، تحقیقات علمی پیشرفت‌های چشمگیری در درک و درمان این بیماری داشته‌اند، به ویژه با تمرکز بر سلول‌های بنیادی و روش‌های پیوند.

ماکروگلوبولینمی والدنشتروم چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

ماکروگلوبولینمی والدنشتروم، که اغلب به اختصار WM نامیده می‌شود، یک نوع لنفوم غیرهوچکین است که سلول‌های پلاسماسیتیک و لنفوسیتی را در مغز استخوان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولاً در افراد بالای ۶۰ سال شایع‌تر است و مردان را بیشتر از زنان درگیر می‌کند. علائم اولیه می‌تواند خفیف باشد: خستگی مداوم، کاهش وزن بدون دلیل، کم‌خونی که منجر به تنگی نفس می‌شود، یا حتی مشکلات بینایی به دلیل افزایش ویسکوزیته خون ناشی از پروتئین IgM زیاد. گاهی اوقات، بیماران با علائم عصبی مانند بی‌حسی دست و پا یا سردردهای شدید مواجه می‌شوند که به دلیل تأثیر پروتئین بر سیستم عصبی است.

تشخیص ماکروگلوبولینمی والدنشتروم معمولاً با آزمایش خون آغاز می‌شود، جایی که سطح بالای IgM مشاهده می‌شود. سپس، بیوپسی مغز استخوان برای تأیید حضور سلول‌های غیرطبیعی ضروری است. جهش ژنتیکی MYD88 که در بیش از ۹۰ درصد موارد دیده می‌شود، نقش کلیدی در تشخیص دارد. این جهش باعث فعال شدن مسیرهای سیگنالینگ می‌شود که سلول‌های سرطانی را زنده نگه می‌دارد. علاوه بر این، جهش TP53 می‌تواند نشان‌دهنده پیش‌آگهی بدتر باشد. آمار نشان می‌دهد که نرخ بقای پنج‌ساله برای ماکروگلوبولینمی والدنشتروم حدود ۷۸ درصد است، اما این نرخ بسته به سن بیمار، سرعت پیشرفت بیماری و پاسخ به درمان تغییر می‌کند. برای مثال، بیماران جوان‌تر با بیماری کم‌ریسک ممکن است سال‌ها بدون نیاز به درمان زندگی کنند، در حالی که موارد پرریسک نیاز به مداخله فوری دارند.

در سال‌های اخیر، ابزارهای تشخیصی پیشرفته مانند توالی‌یابی تک‌سلولی RNA کمک کرده‌اند تا درک بهتری از مکانیسم‌های بیماری به دست آید. این روش‌ها نشان می‌دهند که ماکروگلوبولینمی والدنشتروم نه تنها یک بیماری همگن نیست، بلکه زیرمجموعه‌های سلولی مختلفی دارد که برخی از آن‌ها شبیه سلول‌های بنیادی عمل می‌کنند و می‌توانند به پیشرفت بیماری کمک کنند.

نقش سلول‌های بنیادی در پیشرفت ماکروگلوبولینمی والدنشتروم: کشفیات جدید

یکی از جذاب‌ترین پیشرفت‌ها در تحقیقات ماکروگلوبولینمی والدنشتروم ، شناسایی زیرمجموعه‌های سلول‌های شبیه به بنیادی است که در پیشرفت بیماری از مونوکلونال نامعین (MGUS) به ماکروگلوبولینمی والدنشتروم نقش دارند. مطالعات اخیر با استفاده از تحلیل ترانسکریپتوم تک‌سلولی نشان داده‌اند که در بیماران ماکروگلوبولینمی والدنشتروم ، سلول‌های B بالغ ژن‌هایی مانند HES1، GADD45B و PIM1 را بیش از حد بیان می‌کنند. این ژن‌ها با بقا و تکثیر سلول‌های سرطانی مرتبط هستند.

در این تحقیقات، سلول‌های CD19+ و CD38+ از مغز استخوان بیماران بررسی شدند. نتایج جالب نشان داد که بیماران ماکروگلوبولینمی والدنشتروم و MGUS دارای سلول‌های B اولیه کمتری هستند و سلول‌های T و NK بیشتری دارند. یک زیرمجموعه نادر به نام CD3+CD19+ شناسایی شد که شبیه سلول‌های بنیادی عمل می‌کند. این سلول‌ها در مسیر توسعه‌ای قرار دارند که می‌تواند به سلول‌های B بالغ یا پلاسما تبدیل شود. جهش MYD88 اغلب در این سلول‌ها دیده می‌شود و ممکن است رویداد اولیه در ایجاد تومور باشد. جهش‌های بعدی مانند CXCR4 و MAP2K1 می‌توانند پیشرفت بیماری را تسریع کنند.

این کشف اهمیت زیادی دارد زیرا سلول‌های بنیادی‌مانند می‌توانند مقاوم به درمان باشند و باعث بازگشت بیماری شوند. در اختلالات لنفوپرولیفراتیو دیگر مانند لنفوم‌های پس از پیوند، سلول‌های NK و T نقش مشابهی در پاتوژنز دارند. درک این زیرمجموعه‌ها می‌تواند به توسعه درمان‌های هدفمند کمک کند، مانند داروهایی که مسیرهای سیگنالینگ CXCL، CCL، IL2 و TGFβ را مسدود می‌کنند، که در تعامل بین این سلول‌ها و محیط ایمنی نقش دارند.

این یافته‌ها نه تنها برای ماکروگلوبولینمی والدنشتروم ، بلکه برای سایر سرطان‌های خون مفید هستند. برای مثال، در لنفوم‌های مرتبط با EBV، زیرمجموعه‌های T و NK مشابهی دیده می‌شود که می‌توانند به درمان‌های ایمونوتراپی پاسخ دهند.

گزینه‌های درمانی استاندارد و چالش‌های پیش رو

درمان ماکروگلوبولینمی والدنشتروم بسته به علائم و مرحله بیماری متفاوت است. بسیاری از بیماران در مرحله اولیه نیازی به درمان ندارند و فقط تحت نظارت قرار می‌گیرند. وقتی علائم ظاهر می‌شود، گزینه‌های اولیه شامل شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی و مهارکننده‌های BTK مانند ibrutinib یا zanubrutinib هستند. این داروها BTK را مسدود می‌کنند و تکثیر سلول‌های سرطانی را کاهش می‌دهند. نرخ پاسخ کلی به این درمان‌ها حدود ۸۰-۹۰ درصد است، اما مقاومت ممکن است ایجاد شود.

برای موارد مقاوم، ترکیب‌هایی مانند rituximab با bendamustine یا bortezomib استفاده می‌شود. پیشرفت‌های ۲۰۲۵ شامل مهارکننده‌های BCL2 جدید و درمان‌های CAR-NK هستند که در آزمایش‌های اولیه نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند. برای مثال، ترکیب CAR-NK با rituximab در بیماران پیشرفته ماکروگلوبولینمی والدنشتروم منجر به پاسخ کامل در همه موارد شده است.

با این حال، چالش‌هایی مانند بازگشت بیماری پس از درمان اولیه وجود دارد. نرخ بقای پنج‌ساله در بیماران درمان‌شده حدود ۸۱ درصد است، اما برای موارد تبدیل‌شده به لنفوم بزرگ B سلولی (DLBCL)، پیش‌آگهی بدتر است و میانگین بقا ۱.۵-۲.۷ سال است.

پیوند سلول‌های بنیادی: امیدی برای موارد پرریسک

پیوند سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک (HSCT) یکی از گزینه‌های پیشرفته برای ماکروگلوبولینمی والدنشتروم پرریسک است. در پیوند اتولوگ، سلول‌های خود بیمار جمع‌آوری و پس از شیمی‌درمانی قوی بازگردانده می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهند که نرخ پاسخ کلی به پیوند اتولوگ ۱۰۰ درصد است، با نرخ بقای پنج‌ساله حدود ۸۳ درصد در موارد اولیه.

پیوند آلوژنیک، که از اهداکننده استفاده می‌کند، حتی مؤثرتر. در یک تحلیل گذشته‌نگر از ۲۵ بیمار، نرخ پاسخ کلی ۹۲ درصد بود و ۵۰ درصد به رمیسیون کامل رسیدند. بقای پنج‌ساله ۶۷ درصد و بقای بدون پیشرفت ۵۸ درصد گزارش شد. ریسک بازگشت فقط ۲۵ درصد بود، و تنها یک مورد بازگشت در بیماران با رمیسیون کامل دیده شد.

در موارد تبدیل‌شده ماکروگلوبولینمی والدنشتروم ، پیوند اتولوگ و آلوژنیک نتایج خوبی نشان داده‌اند. در مطالعه‌ای با ۵۶ بیمار، بقای سه‌ساله پس از پیوند اتولوگ ۵۷ درصد بود، و رمیسیون کامل قبل از پیوند ریسک بازگشت را کاهش می‌دهد. پیوند آلوژنیک با ریسک بالاتر مرگ غیرمرتبط (۲۰ درصد) همراه است، اما می‌تواند برای بیماران جوان‌تر مناسب باشد.

داستان‌های واقعی بیماران: الهام‌بخش و امیدبخش

داستان بیماران ماکروگلوبولینمی والدنشتروم که پیوند سلول‌های بنیادی را تجربه کرده‌اند، نشان‌دهنده قدرت امید است. مثلاً مارتین، که با ماکروگلوبولینمی والدنشتروم و آمیلوئیدوز مواجه بود، پس از پیوند اتولوگ در دانشگاه کالیفرنیا، پنج سال بدون علائم زندگی می‌کند. او می‌گوید: "پیوند مانند شروع دوباره بود، هرچند سخت، اما ارزشش را داشت."

ویلیام، بیمار دیگری، پس از درمان و پیوند، حالا فقط قرص می‌خورد و زندگی عادی دارد. "پیوند به من فرصت داد تا خانواده‌ام را ببینم بزرگ شوند."

لو، که در سال ۲۰۱۲ تشخیص داده شد، پس از پیوند آلوژنیک، حالا به دیگران مشاوره می‌دهد: "باید خودتان بهترین مدافع خود باشید."

مایکل، پس از ۱۵ سال مبارزه، پیوند کرد و حالا سرطان‌فری است: "سرطان را شکست دادم." این داستان‌ها نشان می‌دهند که با حمایت و درمان مناسب، زندگی پس از ماکروگلوبولینمی والدنشتروم ممکن است.

آینده درمان ماکروگلوبولینمی والدنشتروم: نوآوری‌ها و آزمایش‌ها

آینده ماکروگلوبولینمی والدنشتروم روشن است با تمرکز بر درمان‌های هدفمند. آزمایش‌ها روی ترکیب BTKi با BCL2 بازدارنده ادامه دارد و نتایج طولانی‌مدت نشان‌دهنده بقای بهتر هستند.

درمان‌های نوین مانند CAR-T برای لنفوم‌ها، ممکن است برای ماکروگلوبولینمی والدنشتروم تطبیق یابند. همچنین، درک بهتر سلول‌های بنیادی‌مانند می‌تواند به واکسن‌ها یا درمان‌های ژنتیکی منجر شود. نرخ بقای ۱۰ ساله از ۶ سال به بیش از ۸ سال افزایش یافته، و با پیشرفت‌ها، این عدد بیشتر خواهد شد.

در نهایت، ماکروگلوبولینمی والدنشتروم هرچند چالش‌برانگیز، با پیشرفت‌های علمی مانند پیوند سلول‌های بنیادی و درمان‌های جدید، قابل مدیریت است. بیماران باید با پزشکان مشورت کنند و امید را حفظ کنند. این بیماری نه تنها یک مبارزه پزشکی، بلکه داستانی از استقامت انسانی است.

پایان مطلب./