به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، در تازه‌ترین گزارش منتشرشده از سوی انجمن EBMT، مجموعه‌ای از توصیه‌های بالینی و پژوهشی برای پیوند سلول‌های بنیادی خونساز (HCT) و درمان‌های CAR-T ارائه شده است که بر اساس داده‌های چندمرکزی از مطالعات بین‌المللی و ارزیابی بالینی بیماران در سال‌های اخیر تنظیم شده است. این گزارش با تکیه بر تجربه بیش از هزار مرکز درمانی در سراسر اروپا و همکاری گروه‌های تخصصی، به بررسی عمیق اثربخشی، ایمنی و نحوه بهینه‌سازی درمان‌های سلولی در بیماران با بیماری‌های خونی بدخیم و خودایمنی می‌پردازد. در این مطالعه، توجه ویژه‌ای به کاهش عوارض جانبی، افزایش دسترسی بیماران به درمان و ادغام فناوری‌های نوین ژنتیکی و ایمنی‌درمانی شده است. افزون بر این، گزارش بر اهمیت استانداردسازی شیوه‌های پیوند، ارزیابی نتایج بلندمدت و ایجاد شبکه‌های داده‌محور برای تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد تأکید دارد. یافته‌ها نشان می‌دهند که با اجرای راهبردهای جدید پیشنهادی، می‌توان هم بقا و هم کیفیت زندگی بیماران را به طور چشمگیری ارتقا داد. این گزارش در عین حال مسیر پژوهش‌های آینده را به سمت استفاده ترکیبی از درمان‌های سلولی، ژن‌درمانی و هوش مصنوعی در طراحی درمان‌های شخصی‌سازی‌شده هدایت می‌کند.

تاریخچه

در دو دهه گذشته، انجمن اروپایی پیوند خون و مغز استخوان (EBMT) به عنوان یکی از معتبرترین نهادهای علمی در زمینه پیوند سلول‌های بنیادی و درمان‌های سلولی، نقش مهمی در تدوین دستورالعمل‌های بالینی و راهبردهای درمانی در اروپا و جهان داشته است. از زمان تأسیس این انجمن، هدف اصلی آن ایجاد هماهنگی علمی و عملی میان مراکز پیوند بوده تا از طریق تبادل تجربه و داده‌های بالینی، بهترین نتایج برای بیماران حاصل شود.

در سال‌های گذشته، پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه درمان‌های سلولی، ایمنوتراپی‌ها و فناوری‌های ژنی رخ داده است. این تحولات باعث شدند که نسخه‌های متوالی گزارش EBMT به صورت منظم به‌روزرسانی شوند و بر اساس آخرین شواهد علمی تدوین گردند. نسخه‌های اولیه بیشتر بر پیوند سلول‌های خونساز تمرکز داشتند، اما با ورود درمان‌های جدید مانند CAR-T و محصولات دارویی پیشرفته (ATMPs)، دامنه توصیه‌ها گسترش یافته است.

گزارش نهم EBMT برای سال ۲۰۲۵ نتیجه سال‌ها پژوهش و همکاری گسترده میان متخصصان مراکز عضو است. این نسخه بر ضرورت هماهنگی بین‌المللی، استانداردسازی روش‌های درمانی و تقویت داده‌های علمی در زمینه پیوند و درمان‌های ژنی تأکید دارد.

مقدمه

این گزارش که در نشریه Bone Marrow Transplantation منتشر شده است، با هدف ارائه راهنمایی‌های دقیق برای پزشکان و پژوهشگران در حوزه درمان بیماری‌های خونی، تومورهای جامد و اختلالات ایمنی تهیه شده است. نسخه جدید گزارش EBMT نشان‌دهنده نیاز فزاینده به هماهنگی در تصمیم‌گیری‌های بالینی و یکپارچه‌سازی داده‌های واقعی است. در این نسخه بر اهمیت درمان‌های سلولی و ژنی و نقش آن‌ها در بهبود پیش‌آگهی بیماران تأکید شده است. همچنین ضرورت رعایت استانداردهای بین‌المللی از جمله گواهی JACIE به عنوان یکی از پایه‌های تضمین کیفیت درمان یادآوری شده است. این گزارش به مراکز عضو توصیه می‌کند ضمن رعایت استانداردهای کیفی، داده‌های بیماران خود را به طور مستمر در پایگاه EBMT ثبت کنند تا زمینه برای تحلیل‌های دقیق‌تر و تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد فراهم شود.

شیوه مطالعاتی

در تدوین نسخه سال ۲۰۲۵، کمیته علمی EBMT از رویکردی چندمرحله‌ای بهره برده است. در گام نخست داده‌های بالینی از صدها مرکز عضو در اروپا و سایر مناطق جمع‌آوری شد. این داده‌ها شامل اطلاعات مرتبط با پیوند سلول‌های خونساز، درمان‌های CAR-T و نتایج مربوط به درمان‌های ترکیبی و ژنی بود. پس از گردآوری داده‌ها، تیم پژوهشی با استفاده از روش‌های آماری پیشرفته به تحلیل میزان بقا، کیفیت زندگی، عوارض جانبی و اثربخشی درمان‌ها پرداخت. نتایج مطالعات قبلی و مقالات علمی منتشرشده نیز به عنوان پشتوانه علمی در تدوین این گزارش مورد استفاده قرار گرفت. کمیته‌های تخصصی متشکل از متخصصان رشته‌های مختلف از جمله هماتولوژی، انکولوژی، ژنتیک، ایمونولوژی و اخلاق پزشکی برای هر گروه بیماری تشکیل شدند تا برای هر نوع بیماری جداول راهنما و الگوریتم‌های تصمیم‌گیری طراحی کنند. این جداول با توجه به مرحله بیماری، دسترسی به دهنده، سن بیمار و سطح شواهد علمی تدوین شده‌اند تا تصمیم‌گیری بالینی تسهیل گردد. همچنین در این گزارش بر ضرورت همکاری بین‌رشته‌ای و به‌کارگیری دیدگاه‌های مختلف تخصصی تأکید شده است تا رویکردی جامع و چندوجهی در انتخاب درمان‌ها اتخاذ شود.

نتایج

تحلیل داده‌ها نشان داد که درمان‌های سلولی و ژنی به ویژه CAR-T در سال‌های اخیر تأثیر چشمگیری بر تصمیم‌گیری‌های بالینی داشته‌اند. بیماران مبتلا به بدخیمی‌های مقاوم به درمان‌های سنتی اکنون به واسطه این فناوری‌ها شانس بهبود و بقاء بیشتری پیدا کرده‌اند.

نتایج همچنین نشان داد که هماهنگی بین مراکز پیوند و استفاده از پروتکل‌های مشترک باعث ارتقاء کیفیت داده‌ها و نتایج بیماران می‌شود. مراکزی که استاندارد JACIE را رعایت کرده‌اند، نرخ بقاء و کیفیت مراقبت بالاتری را گزارش داده‌اند. یکی دیگر از یافته‌های کلیدی گزارش، نقش مهم پایگاه داده EBMT در ثبت و تحلیل داده‌های واقعی بیماران است. اطلاعات جمع‌آوری‌شده از محیط واقعی، کمک شایانی به تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد، طراحی مطالعات آینده و مقایسه نتایج بین کشورها کرده است. در مجموع، نتایج گزارش نشان می‌دهد که رویکرد چندرشته‌ای و استانداردسازی روش‌ها نه تنها موجب بهبود نتایج درمانی می‌شود بلکه درک بهتری از تأثیر درمان‌های نوین بر کیفیت زندگی بیماران فراهم می‌آورد.

دستاوردها

گزارش سال ۲۰۲۵ EBMT چندین دستاورد مهم به همراه دارد که می‌تواند مسیر آینده درمان‌های پیوندی و ژنی را متحول کند. نخست، این نسخه جامع‌ترین و به‌روزترین مجموعه توصیه‌های بالینی در زمینه پیوند سلول‌های خونساز و درمان‌های CAR-T را ارائه کرده است. دوم، برای نخستین بار جداولی اختصاصی برای هر بیماری تدوین شده است تا پزشکان بر اساس وضعیت بیمار و سطح شواهد تصمیم‌گیری کنند. از دیگر دستاوردهای مهم می‌توان به ترویج اجرای استاندارد JACIE، ترغیب مراکز به گزارش‌دهی مستمر، افزایش همکاری‌های بین‌المللی و ارتقای آگاهی پزشکان نسبت به درمان‌های نوین اشاره کرد. این اقدامات در مجموع به هماهنگی بیشتر بین مراکز درمانی و افزایش کیفیت مراقبت از بیماران منجر می‌شود. گزارش EBMT علاوه بر ارائه توصیه‌های بالینی، چارچوبی اخلاقی برای استفاده از درمان‌های جدید نیز ارائه داده است، به‌ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان و بیماران مبتلا به اختلالات ژنتیکی نادر.

گام بعدی مطالعه

نویسندگان گزارش از جمله دکتر رافائلا گرکو و دکتر آنالیزا روگری در پایان بر اهمیت گسترش مطالعات آینده و همکاری مراکز تأکید کرده‌اند. به باور آنان، آینده درمان‌های خونی و ایمنی در گرو توسعه درمان‌های شخصی‌سازی‌شده و ژنی است. از مهم‌ترین گام‌های پیشنهادی برای آینده می‌توان به این موارد اشاره کرد: گسترش استفاده از درمان‌های سلولی و ژنی در بیماری‌های صعب‌العلاج، طراحی مطالعات چندمرکزی بلندمدت برای بررسی اثرات دیررس درمان‌ها، تقویت زیرساخت‌های داده‌ای برای گردآوری اطلاعات دقیق‌تر، آموزش تخصصی تیم‌های درمانی و توسعه پروتکل‌های اخلاقی برای استفاده ایمن از فناوری‌های ژنی.

دکتر گرکو تأکید می‌کند که هدف نهایی این توصیه‌ها کمک به پزشکان برای اتخاذ بهترین تصمیم‌های درمانی و بهبود کیفیت زندگی بیماران است. به گفته او، هماهنگی در اجرای این دستورالعمل‌ها در سراسر اروپا نقش مهمی در تضمین کیفیت مراقبت‌ها دارد. دکتر روگری نیز یادآور می‌شود که هر مرکز عضو EBMT باید نسخه جدید این گزارش را به عنوان منبع اصلی تصمیم‌گیری‌های خود مورد استفاده قرار دهد تا یکپارچگی، کیفیت و عدالت درمانی در سراسر مراکز پیوندی حفظ شود. آیا مایل هستید همین نسخه را برای پاورپوینت آموزشی آماده کنم تا بتوانید هر بخش را در قالب اسلاید جداگانه با تصاویر و نمودارها ارائه دهید؟

پایان مطلب/.