آنچه در پی می آید حاصل گفتگوی خبرنگار "بنیان" با کارشناس ارشد آزمایشگاه سلولی ملکولی دانشگاه جندی شاپور  و  راهنمای دانشجویان این دانشگاه است.

 

اساس فعالیت های آزمایشگاه سلولی مولکولی ، سلول های بنیادی است و بر اساس اینکه هر قطب کشور روی یک موضوع تمرکز دارد، این آزمایشگاه بیشتر روی درمان دیابت تمرکز دارد. اما در کنار این فعالیت ها، روی سلول های سرطانی، کلون کردن ژن ها و بیان ژن ها وصفات جدید در سلول ها و اثر داروها بر روی سلول های سرطانی و هم بر کنترل روند بیماری.

به طور کلی این مرکز سه سال است که راه اندازی شده و روی دیابت نوع 1 و نوع 2 به صورت متمرکز یا پراکنده فعالیت انجام می شود. ما دیابت را هم روی سلول های انسانی و هم روی سلول های موشی را مورد بررسی قرار داده ایم. به این صورت که سلول بنیادی در محیط های مختلف دو بعدی، سه بعدی، کشت ساده کشت داده می شود و میزان دقیق انسولین و ترشح انسولین و ویژگی های آنها بررسی می شود .

معمولا از سلول های بنیادی پایه مانند بند ناف و مغز استخوان برای انجام تحقیقات استفاده می کنیم.

بله . سلول های بنیادی بندناف از ابتدایی ترین سلول های بدن هستند به خاطر همین امکان تمایز به تمام سلول ها را دارند اما فقط به تخمک نمی توانند تمایز پیدا کنند . سلول های بندناف به همه انواع سلول های بنیادی قابل تمایز هستند.

فعالیت ما در دو بخش invitro  و یا  بخش آزمایشگاهی و invivo یا بخش موجود زنده است.فعالیت ما بیشتر روی رت و موش است و تاثیر داروها و انتقال سلول های بنیادی به درون بدن موش و امکان تمایز به سلول های انسولین ساز را بررسی می کنیم.از طرف دیگر هم در محیط invitro هم این فعالیت را انجام می دهیم.ولی مطمئنا در محیط آزمایشگاه آن انتظاراتی را که داریم کاملا به دست نمی آید.

در قسمت انسان و بالینی باید زمان طولانی صرف شود که یک پروژه به مرحله بالینی برسد. اما در سطح invitro  امید زیادی حاصل شده است.یعنی سلول های بنیادی به سلول های انسولین ساز تمایز پیدا کرده اند.اما در فاز بالینی به زمان زیادی نیاز است.در واقع موضوعی نیست که در عرض یک الی دو سال از محیط آزمایشگاه به مرحله بالینی برسد. به چند سال وقت نیاز است.

 مرکز سلولی مولکولی شامل چند قسمت عمده است.یک بخش مولکولی که فعالیت های مولکولی در آن انجام می شود.مانندCPR و مطالعات DNA و RNA انجام می شود. قسمت دیگر قسمت کشت سلولی است که سلول های بنیادی انسانی، حیوانی و سلول های سرطانی که هم شامل انسانی و هم شامل سلول های سرطانی می شود.همچنین کشت سلول های پر توان القایی هم داریم. قسمت مهم دیگر قسمت پروتومیکس است که روی ترشح و بیان پروتئین ها در سلول های مختلف فعالیت هایی انجام شده است.عمده فعالیت در قسمت کشت سلولی ، کشت سلولی روی داروهای مختلف، سرطان های مختلف مانند سرطان خون و سرطان کلون، سرطان مغز استخوان و همچنین بررسی داروهای مختلف .

داروهای مختلفی که توسط دانشجوها تهیه شده در دسترس داروخانه است.اما داروهایی وجود دارند که طبیعی هستند و به میزان بسیار کم در طبیعت یا گیاهان وجود دارند، اما ما به صورت غلیظ شده تهیه می کنیم و اثر آن ها را روی سلول ها مطالعه می کنیم.

 تحقیقاتی در زمینه کلون کردن ژن ها و انتقال ژن به درون سلول و ایجاد صفات جدید و همچنین خاموش کردن بعضی صفات انجام شده است.برای مثال در بعضی از سرطان ها می توان ژن های آسیب دیده را خاموش و از جریان آن ها جلوگیری کرد.این فرآیند یا باعث مرگ سلول می شود و یا از پیشرفت سرطان جلوگیری می کند.البته این موضوع در مراحل ابتدائی است.

 محدودیت هایی که بر اساس تحریم ها به وجود آمده است باعث شده تهیه مواد و تست ها و لوازم آزمایشگاهی با مشکل مواجه شود.به دلیل این محدودیت ها ناچارهستیم روی موضوعات خیلی به هم وابسته فعالیت کنیم.همچنین بسیاری از فعالیت ها که در سطح ازمایشگاهی انجام می شود تلاشی برای بالینی شدن این تحقیقات انجام نمی شود.

استقبال از این تحقیقات نیازمند تبلیغات و ایجاد اعتماد دو طرفه است.متاسفانه یا تبلیغ مناسب برای تحقیقات انجام نمی شود یا اینکه دستاوردها بیان نمی شود. همچنین علاوه بر اینکه مستلزم زمان است، نیاز پشتوانه مالی چندین ساله شرکت ها و موسسات برای بالینی کردن تحقیقات هستیم.

پایان مطلب/