به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، بازگرداندن حرکت یا بینایی با کاشت سلول‌ها و بافت‌ها در بیماران، مورد توجه پزشکان و مهندسان زیادی در حوزه‌ی زیست‌پزشکی بوده که با چالش‌های رد احتمالی ایمپلنت توسط سیستم ایمنی بدن بیمار مواجه بوده‌اند. اکنون، داده‌های تازه منتشر شده از تحقیقات تیمی از محققان دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) نشان داده است که ایمپلنت مشتق شده از سلول‌های بنیادی جنینی انسان برای بهبود بینایی بیماران مبتلا به " تخریب ماکولای شبکیه چشمی وابسته به سن (AMD)"- یکی از رایج‌ترین اشکال نابینایی بزرگسالان بالای 40 سال – را می‌توان با خیال راحت و بدون نیاز به داروهای سرکوب‌کننده طولانی‌مدت ایمنی، داخل چشم کار گذاشت.

دژنراسیون ماکولای چشمی وابسته به سن

AMD یک مشکل چشمی شایع و یکی از علل اصلی از دست دادن بینایی در افراد بالای 40 سال می‌باشد. این بیماری موجب آسیب لکه زرد می‌شود. لکه زرد نقطه کوچکی نزدیک مرکز شبکه می‌باشد که برای دید مرکزی واضح و دقیق لازم بوده و ما را به دیدن اشیایی که مستقیماً جلویمان قرار دارند قادر می‌سازد.  لکه زرد در شبکیه، نور را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل کرده و سپس این سیگنال‌ها را از طریق عصب بینایی به مغز می‌فرستد، که در مغز این سیگنال‌ها به تصاویری که ما می‌بینیم ترجمه می‌شوند. هنگام آسیب لکه زرد مرکز میدان دید ممکن است تار، نامنظم یا تیره به نظر برسد. در برخی افراد AMD به قدری آهسته پیشرفت می‌کند که از دست دادن بینایی پس از مدت بسیار طولانی رخ می‌دهد. در برخی دیگر بیماری به سرعت پیشرفت کرده و باعث از دست دادن بینایی یک یا هر دو چشم در مدت زمان کوتاه می شود.  AMD به تنهایی باعث کوری کامل نمی‌شود، با این حال از بین رفتن دید مرکزی می‌تواند در انجام کارهای ساده روزانه از قبیل دیدن چهره‌ها، رانندگی، خواندن، نوشتن یا انجام کارهای ظریف از جمله آشپزی یا تعمیر اشیای خانه اختلال ایجاد نماید.

از آنجایی که AMD تحت تأثیر ژن‌های زیادی به همراه عوامل محیطی از قبیل سیگار و تغذیه می‌باشد، در حال حاضر هیچ آزمایش ژنتیکی جهت تشخیص AMD یا پیش‌بینی احتمال وقوع آن وجود ندارد.

مارک اس. همایون، استاد چشم پزشکی دانشگاه USC، در بیانیه‌ای خبری در این دانشگاه گفت: «‌بحث‌هایی در مورد اینکه آیا سلول‌های بنیادی مشتق شده از یک فرد متفاوت و غیرخویشاوند بدون سرکوب طولانی مدت ایمنی، در شبکیه چشم زنده می‌مانند یا خیر، وجود دارد». به عنوان مثال، اگر قرار بود پیوند کلیه دریافت کنید، برای جلوگیری از رد پیوند، به سرکوب طولانی‌مدت ایمنی نیاز داشتید. این مطالعه نشان می‌دهد که سلول‌های روی ایمپلنت شبکیه می‌توانند تا دو سال بدون سرکوب طولانی‌مدت ایمنی زنده بمانند.

سلول‌‌های بنیادی روی ایمپلنت حداقل تا دو سال زنده می‌مانند

این کشف که در مجله Stem Cell Reports منتشر شده است، در طی مطالعه فاز I/IIa  کارآزمایی بالینی (NCT02590692)، با تأییدیه FDA برای ارزیابی ایمنی ایمپلنت طراحی شده CPCB-RPE1، انجام گرفت. ایمپلنت مهندسی شده زیستی به عنوان داربستی متشکل از سلول‌های اپی‌تلیال رنگدانه‌دار شبکیه مشتق از سلول‌های بنیادی جنینی انسان (RPE) -که  تخریب ماکولای خشک مرتبط با سن را ازبین میبرند- توصیف می‌گردد و در زیر شبکیه کاشته می‌شود. برای بهبود شانس پذیرش موفقیت‌آمیز ایمپلنت توسط بدن، پزشکان در این کارآزمایی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی با دوز پایین فقط قبل کاشت و برای مدت کوتاهی پس از کاشت (تقریباً به مدت دو ماه) استفاده کردند. بر اساس انتشار اخبار دانشگاه، علیرغم عدم وجود سرکوب طولانی‌مدت ایمنی، تیم تحقیقاتی هیچ نشانه بالینی مبنی بر رد سلول‌های اهداکننده نامنطبق (mismatched donor) پیدا نکرد. علاوه بر این، تیم زمانی که یکی از شرکت‌کنندگان در مطالعه به دلایل غیرمرتبط دو سال پس از کاشت درگذشت، ایمپلنت را مورد بررسی قرار داد. با انجام این کار، همایون و تیمش دریافتند که ایمپلنت می‌تواند در محیطی با شرایط بیماری تحلیل‌برنده ماکولای شبکیه زنده بماند و عمل کند.

این یافته‌ها نشان می‌دهد که ایمپلنت می‌تواند عملکرد بینایی را در برخی از بیمارانی که قبل از درمان نابینا بوده‌اند، بهبود بخشد و سلول‌های روی ایمپلنت علیرغم عدم تطابق با سلول‌های بیمار، زنده می‌مانند و برای حداقل دو سال فعال باقی می‌مانند. همایون افزود: "در حال حاضر هیچ درمان تأیید شده‌ای برای تخریب ماکولای خشک پیشرفته مرتبط با سن وجود ندارد". پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی در آزمایش‌های بالینی در حال حاضر نیاز به تزریق ماهانه دارند تا پیشرفت بیماری را کاهش دهند، اما بینایی را بهبود نمی‌بخشند. نتایج جمعی به دست آمده از کارآزمایی بالینی، پتانسیل ایمپلنت را برای بهبود طولانی‌مدت بینایی در بیماران مبتلا به تخریب پیشرفته ماکولا نشان می‌دهد.

ایمپلنت آخرین گام در درمان "تخریب ماکولای چشمی مرتبط با سن"

تخریب ماکولای خشک پیشرفته مرتبط با سن، که ایمپلنت به درمان آن می پردازد، یکی از رایج‌ترین انواع نابینایی مرتبط با افزایش سن است. این مشکل بخصوص بر بینایی مرکزی تأثیر می‌گذارد، که خود می‌تواند مستقیماً بر توانایی افراد مبتلا در خواندن، رانندگی یا دیدن چهره تأثیر بگذارد. CDC تخمین می‌زند که دژنراسیون ماکولا وابسته به سن - نوعی کوری تدریجی - بیش از 1.8 میلیون آمریکایی 40 ساله و بالاتر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و عامل اصلی اختلال شدید بینایی در بزرگسالان بالای 65 سال است.

همایون، پزشک و مهندس زیست‌پزشکی، ابتدا با اختراع Argus II با کوری ارثی شبکیه یا retinitis pigmentosa مقابله کرد. Argus II، یک ایمپلنت الکترونیکی در داخل و اطراف چشم است همراه با یک عینک مخصوص، که شبکیه نابینا را تحریک می‌کند و با انجام این کار اطلاعات بصری را به مغز می‌فرستد. "چشم مصنوعی یا Bionic eye" به عنوان یکی از اختراعات برتر سال 2013 توسط مجله تایم معرفی شد و به همایون کمک کرد تا مدال ملی فناوری و نوآوری را در سال 2016 کسب کند. به گزارش اخبار  دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، این کشف اخیر نیز گام دیگری در جهت بینایی افراد مبتلا به نابینایی شبکیه است.

همایون در پایان گفت: "این نتایج همچنین پیامدهای احتمالی و بالقوه‌ای برای انواع دیگر سلول درمانی‌ها و همچنین درمان‌های جایگزین بافتی برای چشم دارد." این مطالعه به بحث در مورد زنده بودن استفاده از سلول‌های بنیادی نامنطبق می‌پردازد و نشان می‌دهد که یک ایمپلنت RPE مشتق از سلول‌های بنیادی جنینی نامنطبق می‌تواند برای چندین سال به صورت زنده و ایمن باقی بماند.

پایان مطلب/

پانوشت:

CDC: مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری

Ref:

1. Mark S. Humayun, MD, PhD; Amir H. Kashani, MD; Jane S. Lebkowski, PhD; David R. Hinton, MD; Lincoln V. Johnson, PhD; Dennis O. Clegg, PhD. Survival of an HLA-mismatched, bioengineered RPE implant in dry age-related macular degeneration. Stem Cell Reports. Published Feb. 3, 2022. DOI https://doi.org/10.1016/j.stemcr.2022.01.001.
2. https://www.ophthalmologytimes.com.
3. https://clinicaltrials.gov/ct2/history/NCT02590692.