برای درمان بیماری سرطان، تشخیص مولکولی و درمان هدفمند شخصی سازی شده بر اساس پروفایل ژنتیکی بیمار بهترین راه مؤثر شناخته شده در دنیا است.
دکتر سیدجواد مولا، استاد تمام دانشگاه تربیت مدرس و دبیر علمی کنگره بین المللی ژنومیکس سرطان در گفتگو با خبرنگار سایت بنیان از آخرین دستاوردهای برگزاری این کنگره خبر داد و گفتند که با توجه به اینکه سرطان یک بیماری سیستمیک و چندوجهی است بنابراین تنها با یک رویکرد تخصصی نمی‌توان مشکل آن را حل کرد، بنابراین در بحث بررسی ژنومیکس سرطان تلاش کردیم یک شبکه فراگیر ملی را ایجاد کرده تا زیست بوم سرطان را در ایران شناسایی کنیم تا در نهایت بتوانیم مشارکت تمامی گروه‌های فعال در زمینه سرطان را جلب کنیم.
تشخیص ملکولی و درمان شخصی سازی شده برای هر بیمار
مولا در ابتدا درخصوص نحوه ابتلا به بیماری سرطان توضیح دادندکه، سرطان یک بیماری ژنتیکی است که عوامل محیطی نیز می‌تواند روند ابتلا به آن را تسهیل کند در حالی که با سبک زندگی سالم می‌شود ۳۰ درصد از ابتلا به سرطان پیشگیری کرد. لازم به ذکر است که هزینه درمان سرطان در دنیا حدود ۲۵ تریلیون دلار است که رقم بسیار بالایی است و حتی کشورهای پیشرفته توان بدوش کشیدن آن را ندارند و به همین دلیل سراغ پیشگیری رفته اند. زیرا تنها راهکار مؤثر در درمان بیماران مبتلا به سرطان در حال حاضر در دنیا تشخیص ملکولی و درمان شخصی سازی شده برای هر بیمار است. تاکنون نیز مشخص شده است که بیش از ۲۰ هزار ژن در بدن هر انسانی وجود دارد که مسئولیت آنها تولید پروتئین‌هایی است که ظاهر و عملکردها را مشخص می‌کنند بنابراین اگر در اطلاعات ژنتیکی بدن جهشی اتفاق بیفتد، باعث عملکرد نامناسب پروتئین‌ها می‌شود که در نهایت منجر به ابتلا به سرطان خواهد شد.
تهیه پروفایل ژنتیکی برای هر بیمار
وی در ادامه با بیان اینکه در هر بیمار مبتلا به سرطان مجموعه ای چندتایی از جهش‌ها اتفاق میافتد، که بر اساس این جهش‌ها پروفایلی به دست می‌آید که تعداد و نوع جهش‌ها را مشخص می‌کند که اطلاعات آن در هر بیماری نیز متفاوت خواهد بود .بنابراین در کشورهای پیشرفته به ویژه آمریکا با توجه به اینکه چه ژنی دچار آسیب شده و چه پروتئینی عملکردش بهم ریخته است، داروهای مختلف و درمان‌های هدفمند با شیوه درمانی کاملا شخصی به فرد ارائه می‌کنند. یعنی هر بیماری می‌تواند داروی خاص خود را بگیرد و اینطور نیست که یک دارو به تمام بیماران تجویز شود. در ایران نیز تنها چند آزمایشگاه تکنولوژی تهیه پروفایل ژنتیکی را دارندکه تنها برخی انکولوژیست‌ها با این مراکز ارتباط دارند و بیماران را به این آزمایشگاه‌ها ارجاع می‌دهند. اما باید دانست که با وجودی که هزینه تهیه پروفایل بیماری پوشش بیمه ای ندارد، و نسبتا بالاست، اما در نهایت باعث صرفه جویی در کل هزینه‌های درمان می‌شود.
ایجاد شبکه ای برای درمان سرطان
در ادامه دبیر علمی کنگره ژنومیکس بیان کرد: در کنگره اول حدود 24 انجمن علمی در داخل و خارج از کشور را به همراه بیش از یکصد انجمن دانشجویی و حدود شصت خیریه مرتبط با سرطان در این کنگره گرد هم آمدند تا بتوانیم در نهایت یک شبکه ای را برای درمان سرطان ایجاد کنیم، یکی از اهداف برگزاری این کنگره ارتقای دانش سرطان در زمینه تشیخص زودهنگام و درمان سرطان در حد استاندارهای جهانی و تشکیل شبکه ای از محققان، پزشکان، خیرین سلامت، شرکت‌های حوزه سرطان و استارتارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان است. در همین راستا یک بحث تجاری سازی هم داشتیم. در این کنگره توانستیم حدود 12 استارتاپ را جذب کنیم که تعدادی از آنها نیز در زمینه سرطان ریه و سرطان سینه در قالب ایجاد شرکت، شروع به کار کرده اند. هدف این استارتاپ‌ها به صورت تخصصی ایجاد یک پلتفرم برای مدیریت بیماران سرطانی است و از اهداف اصلی ما در این کنگره، توسعه روش‌های تشخیصی مولکولی (به ویژه NGS تراپی ) و درمان هدفمند ( پزشکی شخص محور ) است، تا درنهایت خروجی آن سبب توصیه یک محصول دارویی به آنکولوژیست شود تا بتواند برای یک بیمار با پروفایل خاص، داروی مخصوص آن را توصیه کند.
نحوه همکاری در شبکه
مولا در خصوص نحوه همکاری نیز بیان کردند که این کار کاملا بین رشته ای است زیرا در این تیم متخصصانی از میان آنکولوژیست، بیوانفورماتیک، هوش مصنویی، ژنتیک، پاتولوژیست و از سایرگرایش‌های سرطان وجود دارد بنابراین مرزبندی خاصی در کار ما وجود ندارد چون سعی کردیم از جنبه‌های مختلف به سرطان نگاه کنیم، بنابراین برای هر جنبه از متخصص آن استفاده می‌کنیم.
جایگاه ایران در حوزه تشخیص سرطان کجاست؟
مولا در پاسخ به این سوال گفتند، با توجه به اینکه سرطان بیماری کهنسالی است و جوامعی مثل ایران که به سمت پیری می‌رود بزودی با انباشت سرطان مواجه خواهند شد. زیرا آمار سرطان در ایران سالانه به ۱۳۰ هزار نفر می‌رسید که در حال رسیدن به ۱۶۰ هزار نفر است. این آمار با وجودی که از نرم جهانی پایین تر است، اما نسبت به قبل در حال افزایش است. در حوزه تشخیص ما اکنون در مرز دانش هستیم که می‌خواهیم از این مرز عبور کنیم ولی به زودی ( یکی دوسال آینده) می‌توان پیش بینی کرد که تشخیص و درمان سرطان در ایران کاملا متحول خواهد شد.
کشورهای دیگر در چه جایگاهی قرار دارند؟
وی در ادمه و در پاسخ به این سوال افزودند که با این روش‌های تشخیصی و تارگت تراپی کشور آمریکا توانسته است در 5 سال گذشته بیش از سی درصد مرگ و میر ناشی از سرطان را کاهش دهد که این خود تاثیرگذاری این روش را نشان می‌دهد و در کل دنیا هم در حال تغییر جهت از روش‌های درمانی عمومی مانند شیمی درمانی و رادیو تراپی به سمت درمان‌های تارگت شده و شخصی سازی شده هستند، زیرا در بیماران مختلف نمی‌توان یک درمان مشترک را برای همه بیماران ارائه داد، چون در بیمارن مختلف پروفایل ژنتیکی متفاوتی وجود دارد، همین موضوع سبب پاسخگویی متفاوت بیماران به داروها می‌شود.
مزایای این رویکرد درمانی نوین و چشم اندازآن
مولا اظهار نشان کرد که یکی از مزیت‌های اصلی این رویکرد نوین، حرکت از یک درمان عمومی به سمت یک درمان تخصصی و شخصی سازی شده است. بی نهایت این رویکرد در حال رشد است زیرا یک بازار بزرگ داخلی و بین الملی دارد و به زودی می‌شود بحث دانش بنیان و کلینیکال را به هم وصل کرد. محدودیت اصلی در رشد این رویکرد در ایران این بوده است که ما در تیمی کار کردن مشکل داریم زیرا تا کنون در ایران تیم‌های تحقیقاتی به صورت جزیره ای و جدا از هم کار می‌کردند. بنابراین ما در تلاشیم که تمامی این همکاری‌ها را در قالب یک شبکه جمع کنیم. تا به این بخش سرعت دهیم. برای بودجه هم اگر بخش‌های خصوصی و خیرین در کنار بخش دولتی وارد شوند می‌توان مشکلات را در قالب ایجاد شرکت‌های دانش بنیان حل کرد.
سخن پایانی
ایشان در آخر فرمودند که ما نبایستی صرفا مصرف کننده یک سری کیت‌ها و داروهای تشخیصی تولید شده در خارج کشور باشیم زیرا بسیاری از این داروها و کیت‌ها بسته به ژنتیک و اپی ژنتیک همان ناحیه و کشور تعریف و ساخته شده است، چون ممکن است جمعیت کشور ما از نظر استعداد ژنتیکی با آنها تفاوت داشته باشیم به عنوان مثال سرطان پستان در ایران به نسبت بقیه سرطان‌ها، خیلی شایع تر است. نکته مهمتر اینکه در ایران سن بروز این سرطان ده سال جلوتر اتفاق میافتد، یعنی افراد جوانتر به آن مبتلا می‌شوند. این نشان می‌دهد که زمینه ژنتیکی ایرانیان در بروز این سرطان با بقیه کشورها متفاوت است، بنابراین با توجه به این تفاوت ژنتیکی لازم است تمامی این دادهها و کیت‌ها به طور اختصاصی در ایران ارزیابی شود تا با توجه به جمعیت ایران بومی سازی شوند.
پایان مطلب/.