به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان و دومین علت مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در جهان است. تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر این بیماری می‌تواند به بهبود بقا و کیفیت زندگی بیماران کمک کند. در سال‌های اخیر، پژوهش‌های متعددی بر روی روش‌های نوین تشخیصی و درمانی متمرکز شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به بیوپسی مایع اگزوزومی و رادیولیگاندتراپی با 177Lu-PSMA-617 اشاره کرد.

نقش سیستم ایمنی و التهاب در پیشرفت سرطان پروستات

یکی از عوامل کلیدی در رشد و گسترش سرطان پروستات، تعامل میان سیستم ایمنی و التهاب مزمن است. مطالعات نشان داده‌اند که التهاب مزمن در بافت پروستات می‌تواند محیطی مناسب برای رشد سلول‌های سرطانی ایجاد کند. این التهاب معمولاً در پاسخ به عفونت‌ها، افزایش سن و تغییرات هورمونی رخ می‌دهد. حضور طولانی‌مدت سلول‌های ایمنی در بافت پروستات می‌تواند منجر به تغییرات ژنتیکی و فعال شدن مسیرهای سیگنالینگ شود که رشد تومور را تحریک می‌کنند. برخی از سیتوکین‌های التهابی، مانند اینترلوکین-۶ و فاکتور نکروز توموری (TNF-α)، با افزایش تقسیم سلولی و مقاومت به آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی) ارتباط دارند. علاوه‌بر‌این، سرکوب پاسخ ایمنی ضدتوموری توسط سلول‌های سرطانی باعث کاهش توانایی سیستم ایمنی در شناسایی و از بین بردن سلول‌های بدخیم می‌شود. در نتیجه، برخی از درمان‌های جدید سرطان پروستات بر تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب مزمن متمرکز شده‌اند که می‌تواند در کنار روش‌های درمانی رایج، تأثیرات قابل‌توجهی داشته باشد.

بیوپسی مایع اگزوزومی در تشخیص و پیش‌آگهی سرطان پروستات

اگزوزوم‌ها وزیکول‌های کوچک خارج‌سلولی هستند که توسط سلول‌ها به مایعات بدن ترشح می‌شوند و حاوی مولکول‌های زیستی مانند پروتئین‌ها، لیپیدها و اسیدهای نوکلئیک هستند. این ذرات نقش مهمی در ارتباط بین سلولی و انتقال اطلاعات بیولوژیکی دارند. در زمینه سرطان، اگزوزوم‌ها می‌توانند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت تومور فراهم کنند. مطالعه‌ای سیستماتیک که در سال 2025 منتشر شد، به بررسی پتانسیل بیومارکرهای اگزوزومی به‌عنوان ابزارهای غیرتهاجمی برای تشخیص، پیش‌آگهی و پاسخ به درمان در سرطان پروستات پرداخت. این پژوهش نشان داد که مولکول‌های زیستی موجود در اگزوزوم‌ها، مانند microRNAها، پروتئین‌ها و لیپیدها، می‌توانند به‌عنوان نشانگرهای زیستی مؤثر در تشخیص و پیش‌بینی پیشرفت بیماری عمل کنند. به‌عنوان مثال، برخی از microRNAهای اگزوزومی قادر به تمایز بین سرطان پروستات و هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات هستند و می‌توانند شدت بیماری را پیش‌بینی کنند. علاوه‌بر‌این، بیوپسی مایع اگزوزومی می‌تواند در مانیتورینگ پاسخ به درمان و تشخیص عود بیماری مفید باشد. این روش با فراهم کردن اطلاعات دقیق و به‌موقع، می‌تواند به پزشکان در تصمیم‌گیری‌های درمانی کمک کند و از انجام روش‌های تهاجمی مانند بیوپسی‌های بافتی جلوگیری کند.

رادیولیگاندتراپی با 177Lu-PSMA-617  در سرطان پروستات پیشرفته

درمان سرطان پروستات پیشرفته، به‌ویژه در مراحل مقاوم به کاستراسیون، چالشی بزرگ در پزشکی است. یکی از روش‌های نوین درمانی در این زمینه، استفاده از رادیولیگاندتراپی با  177Lu-PSMA-617 است. این روش درمانی بر اساس اتصال مولکول PSMA-617 به آنتی‌ژن اختصاصی غشای پروستات (PSMA) که به‌طور فراوان در سلول‌های سرطانی پروستات بیان می‌شود، عمل می‌کند. پس از اتصال، رادیونوکلئید لوتسیوم-177 تابش بتا را به سلول‌های سرطانی و محیط اطراف منتقل می‌کند و منجر به تخریب آن‌ها می‌شود. مطالعه‌ای که در سال 2025 منتشر شد، فعالیت 177Lu-PSMA-617  را در بیماران مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته با متاستازهای مغزی مورد بررسی قرار داد. این پژوهش نشان داد که این روش درمانی می‌تواند در کاهش تومورهای مغزی و بهبود علائم بالینی مؤثر باشد. با‌این‌حال، به‌دلیل محدودیت‌های موجود در مطالعه، نیاز به تحقیقات بیشتر برای تأیید این نتایج و تعیین پروتکل‌های درمانی بهینه وجود دارد.

ترکیب رادیولیگاندتراپی با رادیوتراپی خارجی در متاستازهای مغزی

متاستازهای مغزی در سرطان پروستات نادر هستند، اما زمانی که رخ می‌دهند، پیش‌آگهی ضعیفی دارند. درمان این بیماران به‌دلیل نفوذپذیری محدود داروها به سد خونی-مغزی و مقاومت تومورها به درمان‌های مرسوم، پیچیده است. ترکیب رادیولیگاندتراپی با 177Lu-PSMA-617  و رادیوتراپی خارجی می‌تواند رویکردی نویدبخش در این زمینه باشد.

مطالعه‌ای در سال 2017 گزارش داد که دو بیمار مبتلا به سرطان پروستات مقاوم به کاستراسیون با متاستازهای مغزی و سایر نواحی بدن، تحت درمان با چندین دوره 177Lu-PSMA-617 قرار گرفتند. بین دوره‌های درمانی، رادیوتراپی خارجی نیز به متاستازهای مغزی اعمال شد. نتایج نشان داد که این ترکیب درمانی می‌تواند در کنترل تومورهای مغزی و بهبود کیفیت زندگی بیماران مؤثر باشد.

تأثیر رژیم غذایی و سبک زندگی بر پیشگیری و پیشرفت سرطان پروستات

رژیم غذایی و سبک زندگی نقش مهمی در بروز و پیشرفت سرطان پروستات دارند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زیاد چربی‌های اشباع‌شده و گوشت‌های فرآوری‌شده می‌تواند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهد، در‌حالی‌که رژیم‌های غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب و حاوی ترکیبات آنتی‌اکسیدانی ممکن است اثرات محافظتی داشته باشند. به‌عنوان مثال، لیکوپن که در گوجه‌فرنگی یافت می‌شود، به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی می‌تواند استرس اکسیداتیو را کاهش دهد و از آسیب به DNA جلوگیری کند. علاوه‌بر رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم نیز در کاهش خطر سرطان پروستات مؤثر است. ورزش می‌تواند باعث بهبود تعادل هورمونی، کاهش سطح التهاب و افزایش عملکرد سیستم ایمنی شود. همچنین، برخی مطالعات نشان داده‌اند که چاقی و سندرم متابولیک با افزایش خطر سرطان پروستات تهاجمی همراه هستند. بنابراین، اتخاذ یک سبک زندگی سالم نه‌تنها می‌تواند در پیشگیری از سرطان پروستات مفید باشد، بلکه در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.

نقش هوش مصنوعی در تشخیص و مدیریت سرطان پروستات

در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی (AI) نقش چشمگیری در بهبود دقت تشخیص و مدیریت سرطان پروستات ایفا کرده است. مدل‌های یادگیری ماشین و شبکه‌های عصبی عمیق قادرند تصاویر حاصل از MRI، سونوگرافی و بیوپسی را با دقت بالایی تحلیل کنند و تغییرات مشکوک را شناسایی نمایند. استفاده از AI می‌تواند به کاهش خطاهای انسانی در تشخیص کمک کند و امکان تشخیص زودهنگام را افزایش دهد. علاوه‌بر تشخیص، هوش مصنوعی در پیش‌بینی پیشرفت بیماری و انتخاب روش‌های درمانی مناسب نیز کاربرد دارد. الگوریتم‌های پیشرفته می‌توانند با تحلیل داده‌های بیماران، بهترین گزینه‌های درمانی را برای هر فرد پیشنهاد دهند و احتمال موفقیت درمان را تخمین بزنند. همچنین، ترکیب هوش مصنوعی با بیوپسی مایع و رادیولیگاندتراپی می‌تواند دقت تشخیصی و اثربخشی درمان را بهبود بخشد. این پیشرفت‌ها نشان می‌دهد که فناوری‌های نوین می‌توانند تحولی بزرگ در مدیریت سرطان پروستات ایجاد کنند و به افزایش بقا و کیفیت زندگی بیماران کمک نمایند.

چالش‌ها و آینده‌پژوهی

اگرچه بیوپسی مایع اگزوزومی و رادیولیگاندتراپی با 177Lu-PSMA-617 نویدهای بسیاری در تشخیص و درمان سرطان پروستات نشان داده‌اند، اما چالش‌هایی نیز در این مسیر وجود دارد. در زمینه بیوپسی مایع اگزوزومی، استانداردسازی روش‌های جداسازی و تحلیل اگزوزوم‌ها، شناسایی بیومارکرهای اختصاصی و تعیین حساسیت و ویژگی این روش‌ها در مقایسه با روش‌های مرسوم، از جمله مسائلی هستند که نیاز به تحقیقات بیشتر دارند. در مورد رادیولیگاندتراپی با 177Lu-PSMA-617، تعیین دوز بهینه، مدیریت عوارض جانبی، ارزیابی اثربخشی در جمعیت‌های مختلف بیماران و ترکیب این روش با سایر درمان‌ها، از جمله موضوعاتی هستند که باید مورد بررسی قرار گیرند.

پایان مطلب./