به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، درمان‌های مبتنی بر سلول‌های ایمنی در سال‌های اخیر توانسته‌اند نقش مهمی در تحول درمان سرطان‌های مقاوم ایفا کنند. یکی از چالش‌های مهم در درمان‌های کنونی، مدیریت عوارض جانبی شدید ناشی از شیمی‌درمانی و رادیوتراپی است. استفاده از سلول‌های NK می‌تواند این چالش‌ها را به حداقل برساند، زیرا این سلول‌ها به طور خاص سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و آسیب به بافت‌های سالم را کاهش می‌دهند. علاوه بر این، درمان‌های سلولی می‌توانند اثرات جانبی را محدود کرده و به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند. این رویکرد درمانی به ویژه برای بیمارانی که به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهند، یک گزینه درمانی نویدبخش به شمار می‌رود. یکی از جدیدترین دستاوردها در این حوزه، استفاده از سلول‌های کشنده طبیعی یا NK همراه با آنتی‌بادی‌های دوگانه است که به طور خاص برای مقابله با لنفوم‌های مقاوم به درمان طراحی شده‌اند.

پژوهشگران با بهره‌گیری از فناوری‌های مهندسی ژنتیک، توانسته‌اند نوعی تعامل مؤثر میان این سلول‌های ایمنی و سلول‌های توموری برقرار کنند که نتیجه آن کاهش چشمگیر توده‌های سرطانی بدون بروز عوارض جانبی شدید بوده است. در یک کارآزمایی بالینی مرحله اول که در مجله Nature Medicine منتشر شده، بیماران مبتلا به لنفوم مقاوم که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده بودند، با تزریق این سلول‌های مهندسی‌شده تحت درمان قرار گرفتند و نتایج بسیار امیدوارکننده‌ای نشان دادند. این روش درمانی ترکیبی از دو مؤلفه اساسی است: سلول‌های کشنده طبیعی که از اهداکنندگان گرفته می‌شوند و آنتی‌بادی‌هایی که قابلیت اتصال همزمان به سلول‌های  NK و گیرنده‌های خاص سطح سلول‌های توموری را دارند. این دو جزء با یکدیگر تعامل داشته و موجب فعال شدن سلول‌های ایمنی برای هدف قرار دادن و نابودی سلول‌های سرطانی می‌شوند. بر اساس یافته‌های منتشرشده، بسیاری از بیماران پس از چند دوره درمان به کاهش قابل توجه حجم تومور دست یافتند و در برخی موارد حتی پاسخ کامل مشاهده شد. مهم‌تر اینکه این درمان با عوارض جانبی کمتری نسبت به روش‌های سنتی مانند شیمی‌درمانی یا پیوند سلول‌های بنیادی همراه بود که آن را به گزینه‌ای ایمن‌تر و قابل تحمل‌تر برای بیماران تبدیل می‌کند.

ویژگی‌های منحصر به فرد سلول‌های کشنده طبیعی

یکی از جنبه‌های مهم درمان‌های مبتنی بر سلول‌های  NK ویژگی آماده‌به‌کار بودن آنهاست. برخلاف سلول‌هایT  که نیاز به سازگاری دقیق با آنتی‌ژن‌های HLA دارند، سلول‌های NK می‌توانند بدون نیاز به تطابق ژنتیکی گسترده علیه سلول‌های سرطانی فعالیت کنند. این ویژگی باعث شده است که سلول‌های NK به عنوان گزینه‌ای مناسب برای درمان‌های  Allogeneic مطرح شوند، به ویژه در بیمارانی که به سرعت به درمان نیاز دارند و زمان برای ساخت درمان‌های شخصی‌سازی‌شده وجود ندارد. از سوی دیگر این خاصیت امکان توسعه یک پلتفرم عمومی برای درمان را فراهم می‌کند که قابلیت تولید انبوه و ذخیره‌سازی برای استفاده در زمان مناسب را دارد. این امر در بهبود دسترسی بیماران و همچنین کاهش هزینه‌های درمانی بسیار مؤثر است.

نقش تنظیمی سلول‌های NK در تقویت پاسخ ایمنی

افزون بر توانمندی مستقیم در کشتن سلول‌های سرطانی، سلول‌های NK دارای نقش تنظیمی مهمی در سیستم ایمنی بدن هستند. این سلول‌ها با ترشح سیتوکین‌هایی نظیر اینترفرون-گاما می‌توانند سایر اجزای سیستم ایمنی از جمله ماکروفاژها، سلول‌هایT  کشنده، و سلول‌های دندریتیک را فعال کنند. این فرآیند منجر به ایجاد یک پاسخ ایمنی چندلایه و هماهنگ علیه سلول‌های توموری می‌شود. برخی مطالعات همچنین نشان داده‌اند که سلول‌های NK ممکن است نوعی اثر حافظه‌ای محدود داشته باشند که می‌تواند در مقابله بلندمدت با سرطان نقش ایفا کند. این ویژگی‌ها مجموعا سبب شده‌اند که سلول‌های NK نه تنها به عنوان ابزار مستقیم نابودی سلول‌های سرطانی بلکه به عنوان تسهیل‌گر فعال‌سازی کل سیستم ایمنی در درمان‌های مدرن در نظر گرفته شوند.

اهمیت هدف‌گیری مولکولی دقیق در ترکیب با آنتی‌بادی‌های دوگانه

یکی از دلایل موفقیت درمان‌های جدید مبتنی بر ترکیب سلول‌های NK با آنتی‌بادی‌های دوگانه، توانایی هدف‌گیری دقیق سلول‌های توموری است. آنتی‌بادی‌های دوگانه طوری طراحی می‌شوند که از یک سو به گیرنده‌ای روی سلول سرطانی متصل شده و از سوی دیگر سلول ایمنی را فعال می‌کنند. این اتصال همزمان سبب نزدیک‌سازی فیزیکی دو سلول شده و فرصت ایجاد یک پاسخ کشنده قوی‌تر را فراهم می‌سازد. به‌خصوص در تومورهایی مانند لنفوم هوچکین که بیان آنتی‌ژن‌های خاصی مانند CD30 در سطح سلول‌های سرطانی بالا است، استفاده از این نوع آنتی‌بادی‌ها می‌تواند اثربخشی درمان را به طرز چشمگیری افزایش دهد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این هدف‌گیری دقیق می‌تواند منجر به کاهش آسیب به بافت‌های سالم نیز شود که نکته‌ای کلیدی در بهبود کیفیت زندگی بیماران تحت درمان است.

چشم‌انداز آینده درمان‌های مبتنی بر سلول‌های ایمنی

با پیشرفت‌های پیوسته در حوزه بیوتکنولوژی و ایمنی‌درمانی، استفاده از سلول‌های NK در کنار آنتی‌بادی‌های دوگانه به عنوان یکی از امیدبخش‌ترین استراتژی‌های درمان سرطان مطرح شده است. توسعه پلتفرم‌های مهندسی ژنتیک برای بهبود گیرنده‌های سلول‌های NK، افزایش عمر و فعالیت آن‌ها در بدن، و همچنین طراحی آنتی‌بادی‌هایی با دقت و قدرت اتصال بیشتر، از جمله زمینه‌های فعال تحقیقاتی هستند. علاوه بر آن، ادغام این درمان‌ها با سایر روش‌های نوین مانند مهارکننده‌های ایمنی و واکسن‌های درمانی ممکن است نتایج ترکیبی بهتری ایجاد کند. در آینده‌ای نزدیک انتظار می‌رود که درمان‌های مبتنی بر سلول‌های NK به بخشی از پروتکل‌های درمانی استاندارد در انواع مختلف سرطان تبدیل شوند و نقش مهمی در افزایش بقا و بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا کنند. با توجه به پیشرفت‌های سریع در تکنولوژی‌های درمانی، به نظر می‌رسد که استفاده از سلول‌های NK در ترکیب با سایر درمان‌های نوین می‌تواند انقلابی در درمان سرطان‌های مقاوم ایجاد کند. انتظار می‌رود که تحقیقات آتی نه تنها به بهبود اثربخشی این روش‌ها کمک کند، بلکه عوارض جانبی مرتبط با درمان‌های ایمنی را نیز کاهش دهد. به علاوه، امکان شخصی‌سازی این درمان‌ها برای بیمارانی با شرایط خاص می‌تواند موجب افزایش موفقیت‌های درمانی و بهبود کیفیت زندگی بیماران شود. بنابراین، آینده‌ای روشن برای استفاده گسترده از سلول‌های NK در درمان سرطان‌های مقاوم و سایر بیماری‌های خونی به نظر می‌رسد.

پایان مطلب./