به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه درمان سرطان، امیدهای تازه‌ای را برای بیماران و پزشکان به ارمغان آورده است. یکی از حوزه‌های کلیدی که توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده، سلول‌های بنیادی سرطانی (CSCs) است. این سلول‌ها، که نقش مهمی در رشد تومور، مقاومت به درمان و بازگشت بیماری دارند، اکنون در مرکز نوآوری‌های درمانی قرار گرفته‌اند. در این مقاله آموزشی خبری، با استناد به سه مقاله علمی برجسته، به بررسی پیشرفت‌های جدید در درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی سرطانی می‌پردازیم و توضیح می‌دهیم که چگونه این روش‌ها می‌توانند آینده درمان سرطان را متحول کنند. .

سلول‌های بنیادی سرطانی چیستند؟

سلول‌های بنیادی سرطانی، گروه کوچکی از سلول‌های درون تومور هستند که توانایی خودنوزایی، تمایز و ایجاد تومور جدید را دارند. برخلاف سلول‌های معمولی تومور که با شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی از بین می‌روند، این سلول‌ها اغلب در برابر درمان‌های رایج مقاوم هستند. این مقاومت باعث می‌شود که حتی پس از درمان موفق، سرطان دوباره بازگردد. به همین دلیل، پژوهشگران در تلاش‌اند تا روش‌هایی پیدا کنند که به‌طور خاص این سلول‌های بنیادی را هدف قرار دهند.

سه مقاله علمی اخیر، با عناوین زیر، به بررسی این موضوع پرداخته‌اند:

1. درمان‌های حاصل از سلول‌های بنیادی پرتوان در آزمایش‌های بالینی: به‌روزرسانی سال ۲۰۲۵
2. بررسی نقش سلول‌های بنیادی سرطانی: عوامل پیش‌برنده تکامل تومور، مقاومت به درمان و راهبردهای پزشکی دقیق
3. آشکارسازی آینده درمان سلول‌های بنیادی سرطانی: بررسی روایی نوآوری‌های در حال ظهور

این مقالات نشان می‌دهند که چگونه فناوری‌های جدید، از جمله ژن‌درمانی، ایمن‌درمانی و نانوتکنولوژی، در حال تغییر رویکردهای درمانی هستند.

درمان‌های نوین مبتنی بر سلول‌های بنیادی سرطانی

1. ایمن‌درمانی: استفاده از سیستم ایمنی بدن

یکی از روش‌های امیدوارکننده در درمان سلول‌های بنیادی سرطانی، ایمن‌درمانی است. این روش از سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. به‌ویژه، درمان با سلول‌های T مهندسی‌شده (CAR-T) در سال‌های اخیر توجه زیادی به خود جلب کرده است. در این روش، سلول‌های T (نوعی گلبول سفید) از بدن بیمار گرفته شده و در آزمایشگاه به‌گونه‌ای تغییر داده می‌شوند که بتوانند سلول‌های بنیادی سرطانی را شناسایی کنند. سپس این سلول‌ها به بدن بیمار بازگردانده می‌شوند تا به تومور حمله کنند.

مقاله سوم توضیح می‌دهد که درمان CAR-T ابتدا برای سرطان‌های خونی مانند لوسمی استفاده شد، اما اکنون پژوهشگران در حال تطبیق آن برای هدف‌گیری سلول‌های بنیادی سرطانی در سرطان‌های جامد مانند سرطان پستان و ریه هستند. این روش می‌تواند به‌طور خاص نشانگرهای سطحی روی سلول‌های بنیادی سرطانی را هدف قرار دهد و اثرات جانبی را کاهش دهد.

علاوه بر این، مهارکننده‌های نقاط بازرسی ایمنی نیز در حال بررسی هستند. این داروها به سیستم ایمنی کمک می‌کنند تا سلول‌های سرطانی را بهتر شناسایی کند. ترکیب ایمن‌درمانی با سایر روش‌ها، مانند داروهای اپی‌ژنتیک، می‌تواند مقاومت سلول‌های بنیادی سرطانی را کاهش دهد و اثربخشی درمان را افزایش دهد.

2. نانوتکنولوژی: تحویل دقیق داروها

نانوتکنولوژی یکی دیگر از نوآوری‌های برجسته در درمان سلول‌های بنیادی سرطانی است. نانوذرات، که اندازه‌ای در حد میلیاردم متر دارند، می‌توانند داروها را مستقیماً به سلول‌های بنیادی سرطانی برسانند. این روش باعث می‌شود که داروها فقط به سلول‌های هدف حمله کنند و به بافت‌های سالم آسیب نرسانند.

مقاله سوم به این نکته اشاره می‌کند که نانوذرات می‌توانند با نشانگرهای خاص سلول‌های بنیادی سرطانی پیوند بخورند و داروهای شیمی‌درمانی یا مولکول‌های siRNA (که ژن‌های خاص را خاموش می‌کنند) را به این سلول‌ها تحویل دهند. همچنین، این نانوذرات می‌توانند به تغییرات محیطی، مانند تغییر pH در محیط تومور، واکنش نشان دهند و دارو را در زمان و مکان مناسب آزاد کنند. این دقت در تحویل دارو می‌تواند اثرات جانبی را به حداقل برساند و اثربخشی درمان را افزایش دهد.

3. ژن‌درمانی و ویرایش ژن

ژن‌درمانی و ابزارهای ویرایش ژن مانند CRISPR/Cas9 امکانات جدیدی را برای درمان سرطان فراهم کرده‌اند. این فناوری‌ها به پژوهشگران اجازه می‌دهند که ژن‌های خاصی را که در بقای سلول‌های بنیادی سرطانی نقش دارند، غیرفعال کنند. برای مثال، ژن‌هایی که به این سلول‌ها کمک می‌کنند در برابر شیمی‌درمانی مقاوم شوند، می‌توانند هدف قرار گیرند.

مقاله دوم توضیح می‌دهد که CRISPR می‌تواند ژن‌های مسئول خودنوزایی و مقاومت درمانی را حذف کند، در حالی که به بافت‌های سالم آسیب نمی‌رساند. این روش به‌ویژه در سرطان‌هایی مانند سرطان کولورکتال و مدولوبلاستوما (نوعی سرطان مغز) مورد مطالعه قرار گرفته است.

علاوه بر این، مقاله سوم به استفاده از ZFN (نوکلئازهای انگشت روی) و TALEN (نوکلئازهای فعال‌کننده رونویسی) اشاره می‌کند که ابزارهای دیگری برای ویرایش ژن هستند. این فناوری‌ها می‌توانند به کاهش تهاجم و مهاجرت سلول‌های سرطانی کمک کنند و حساسیت آن‌ها را به درمان‌های شیمی‌درمانی افزایش دهند.

4. ترکیبات گیاهی: راهکاری طبیعی

ترکیبات گیاهی مانند کورکومین (موجود در زردچوبه)، رزوراترول (موجود در انگور) و سولفورافان (موجود در کلم بروکلی) به دلیل توانایی‌شان در مهار رشد سلول‌های بنیادی سرطانی مورد توجه قرار گرفته‌اند. این ترکیبات می‌توانند مسیرهای سیگنالینگ کلیدی مانند Wnt، Notch و Hedgehog را که در بقای این سلول‌ها نقش دارند، مهار کنند.

مقاله سوم نشان می‌دهد که این ترکیبات طبیعی، علاوه بر اثربخشی، معمولاً سمیت کمتری نسبت به داروهای مصنوعی دارند. این ویژگی آن‌ها را به گزینه‌های مناسبی برای استفاده طولانی‌مدت در پیشگیری و مدیریت سرطان تبدیل می‌کند. برای مثال، کورکومین می‌تواند تکثیر سلول‌های بنیادی سرطانی را کاهش دهد و تمایز آن‌ها را به سلول‌های غیرسرطانی تشویق کند.

5. هدف‌گیری مسیرهای متابولیکی

سلول‌های بنیادی سرطانی برای بقا به مسیرهای متابولیکی خاصی وابسته هستند، مانند متابولیسم میتوکندریایی، متابولیسم اسید آمینه و متابولیسم لیپید. مقاله دوم توضیح می‌دهد که مهار این مسیرها می‌تواند سلول‌های بنیادی سرطانی را از منابع انرژی و مواد مغذی محروم کند. برای مثال، مهار آنزیم‌هایی مانند گلوتامیناز (GLS) یا دهیدروژناز گلوتامات (GDH) می‌تواند تولید انرژی در این سلول‌ها را مختل کند.

علاوه بر این، هیپوکسی (کمبود اکسیژن) در محیط تومور باعث می‌شود که سلول‌های بنیادی سرطانی متابولیسم خود را به سمت گلیکولیز تغییر دهند. مهار عوامل القایی هیپوکسی (HIF-1α و HIF-2α) می‌تواند این تغییر را متوقف کند و سلول‌ها را در برابر درمان‌ها آسیب‌پذیرتر کند.

چالش‌ها و آینده درمان‌ها

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، چالش‌هایی در مسیر درمان سلول‌های بنیادی سرطانی وجود دارد. ناهمگونی تومور، یعنی تفاوت در ویژگی‌های سلول‌های سرطانی در یک تومور، شناسایی نشانگرهای ثابت برای هدف‌گیری را دشوار می‌کند. همچنین، پلاستیسیته (انعطاف‌پذیری) این سلول‌ها به آن‌ها اجازه می‌دهد که بین حالت‌های بنیادی و غیربنیادی جابه‌جا شوند و از درمان فرار کنند.

برای غلبه بر این چالش‌ها، پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که از درمان‌های ترکیبی استفاده شود. برای مثال، ترکیب شیمی‌درمانی با روش‌های هدف‌گیری سلول‌های بنیادی سرطانی می‌تواند هم سلول‌های معمولی تومور و هم سلول‌های مقاوم را از بین ببرد. همچنین، همکاری بین‌رشته‌ای بین زیست‌شناسان، مهندسان و پزشکان برای توسعه مدل‌های پیش‌بالینی دقیق‌تر و آزمایش‌های بالینی پیشرفته ضروری است.

نتیجه‌گیری

درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی سرطانی، از ایمن‌درمانی و نانوتکنولوژی گرفته تا ژن‌درمانی و ترکیبات گیاهی، افق‌های جدیدی را در مبارزه با سرطان گشوده‌اند. این نوآوری‌ها نه‌تنها می‌توانند مقاومت درمانی را کاهش دهند، بلکه احتمال بازگشت سرطان را نیز کم می‌کنند. با ادامه تحقیقات و آزمایش‌های بالینی، انتظار می‌رود که این روش‌ها به درمان‌های استاندارد تبدیل شوند و کیفیت زندگی بیماران سرطانی را بهبود بخشند. آینده پزشکی سرطان روشن است، و سلول‌های بنیادی سرطانی، که زمانی چالش بودند، اکنون کلید حل این معما شده‌اند.

پایان مطلب./