به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، جنگ در غزه، به‌ویژه درگیری‌های آغازشده از اکتبر ۲۰۲۳، یکی از فاجعه‌بارترین بحران‌های انسانی و زیست‌محیطی در تاریخ این منطقه را رقم زده است. غزه، با مساحت تقریبی ۳۶۰ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۲.۳ میلیون نفر، یکی از متراکم‌ترین مناطق جهان محسوب می‌شود. این سرزمین کوچک پیش از این درگیری‌ها نیز با مشکلات عمیقی مانند فقر گسترده، بیکاری بالا، کمبود آب آشامیدنی، و زیرساخت‌های فرسوده دست‌وپنجه نرم می‌کرد. اما جنگ اخیر این چالش‌ها را به سطحی بی‌سابقه رسانده و زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است.

وضعیت پیش از جنگ: زمینه‌ای از چالش‌های عمیق

پیش از آغاز درگیری‌های اخیر، غزه با مشکلات متعددی مواجه بود که زندگی روزمره ساکنانش را به شدت تحت تأثیر قرار داده بود. بر اساس گزارش‌های دفتر مرکزی آمار فلسطین (PCBS) در سال ۲۰۲۳، نرخ فقر در غزه به ۶۱ درصد رسیده بود، و بیکاری، به‌ویژه در میان جوانان، به بیش از ۴۵ درصد می‌رسید. این شرایط اقتصادی دشوار، دسترسی به خدمات اساسی مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، و تغذیه مناسب را برای بسیاری از خانواده‌ها غیرممکن کرده بود.

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های غزه، بحران آب بود. گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مقامات آب فلسطین نشان می‌داد که ۹۷ درصد آب غزه غیرقابل آشامیدن است، عمدتاً به دلیل آلودگی به نیترات و شوری بالا. سرانه مصرف آب روزانه هر فرد در غزه تنها ۲۴.۲ لیتر بود، در حالی که استاندارد جهانی برای دسترسی به آب آشامیدنی ایمن حداقل ۱۰۰ لیتر در روز است. این کمبود، در کنار قطعی‌های مکرر برق و کمبود سوخت، زندگی را برای ساکنان غزه دشوارتر کرده بود. به عنوان مثال، درگیری‌های سال ۲۰۱۴ بیش از ۳۳,۰۰۰ متر از شبکه‌های آب و فاضلاب را تخریب کرد که بسیاری از آن‌ها تا پیش از جنگ ۲۰۲۳ تعمیر نشده بودند.

علاوه بر این، زیرساخت‌های بهداشتی غزه نیز در وضعیت بحرانی قرار داشتند. بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با کمبود تجهیزات، دارو، و پرسنل مواجه بودند. این مشکلات، همراه با محاصره طولانی‌مدت غزه، دسترسی به خدمات پزشکی را محدود کرده بود و بسیاری از بیماران، به‌ویژه افرادی با بیماری‌های مزمن، از درمان محروم بودند.

 ابعاد یک فاجعه انسانی

جنگ آغازشده در اکتبر ۲۰۲۳، که بسیاری آن را بدترین فاجعه در تاریخ غزه می‌دانند، تأثیرات ویرانگری بر جمعیت این منطقه داشته است. بر اساس گزارش‌های سازمان ملل متحد و منابع محلی، این درگیری تاکنون جان بیش از ۴۰,۰۰۰ نفر را گرفته است که معادل ۱.۷ درصد از کل جمعیت غزه است. از این تعداد، بیش از ۱۶,۰۰۰ نفر کودک و ۱۱,۰۰۰ نفر زن بوده‌اند. همچنین، بیش از ۹۰,۰۰۰ نفر زخمی شده‌اند، بسیاری با جراحات شدید که به دلیل کمبود امکانات پزشکی، درمان کافی دریافت نکرده‌اند.

یکی از بارزترین پیامدهای این جنگ، آوارگی گسترده است. حدود ۸۵ درصد از جمعیت غزه، یعنی بیش از ۱.۹ میلیون نفر، مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. دستورات تخلیه صادرشده توسط نیروهای اسرائیلی، ساکنان شمال غزه و شهر غزه را وادار به حرکت به سمت مناطق جنوبی، به‌ویژه منطقه المواسی، کرده است. المواسی، نواری باریک در امتداد ساحل مدیترانه، تنها ۱۰.۸ کیلومتر مربع مساحت دارد و اکنون میزبان صدها هزار آواره است. تراکم جمعیت در این منطقه به ۳۰,۰۰۰ تا ۳۵,۰۰۰ نفر در هر کیلومتر مربع رسیده است، در مقایسه با ۲۰۰ نفر در هر کیلومتر مربع پیش از جنگ. این ازدحام، همراه با کمبود امکانات اولیه مانند آب، غذا، و سرپناه، شرایط زندگی را به شدت غیرانسانی کرده است.

تأثیرات جنگ بر سلامت عمومی

جنگ تأثیرات مخربی بر سلامت جسمی و روانی مردم غزه داشته است. تخریب زیرساخت‌های بهداشتی، کمبود آب آشامیدنی، و شرایط غیربهداشتی در اردوگاه‌های آوارگان، خطر شیوع بیماری‌های عفونی را به شدت افزایش داده است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، از اکتبر ۲۰۲۳، بیش از ۲۱۳,۰۰۰ مورد اسهال گزارش شده است که بیش از ۱۰۴,۰۰۰ مورد آن کودکان زیر پنج سال را تحت تأثیر قرار داده‌اند. این رقم ۲۵ برابر بیشتر از سطح پیش از جنگ است. همچنین، بیش از ۱۵۰,۰۰۰ مورد عفونت تنفسی فوقانی، بیماری‌های پوستی مانند گال و شپش، هپاتیت A، و بیماری‌های دیگر مانند آبله‌مرغان گزارش شده است.

هپاتیت A یکی از نگرانی‌های اصلی در غزه است. مطالعه‌ای که در طول جنگ انجام شد، نشان داد که بیش از ۲۵ درصد از ۳۸۴ نفر مورد بررسی در اردوگاه‌های آوارگان به این ویروس مبتلا شده‌اند. این بیماری، که از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود، در شرایط شلوغ و غیربهداشتی اردوگاه‌ها به سرعت گسترش می‌یابد. کشف ویروس فلج اطفال در نمونه‌های فاضلاب نیز زنگ خطر جدیدی را برای سلامت عمومی به صدا درآورده است، به‌ویژه در شرایطی که واکسیناسیون به دلیل تخریب زیرساخت‌های بهداشتی تقریباً متوقف شده است.

تخریب ۴۴ بیمارستان و کمبود شدید دارو و تجهیزات پزشکی، درمان بیماران را غیرممکن کرده است. عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک، که ناشی از نبود امکانات کنترل عفونت و آب آلوده در بیمارستان‌ها است، منجر به مرگ یا قطع عضو بسیاری از بیماران شده است. کودکان، زنان باردار، و مادران شیرده به دلیل سوءتغذیه و کمبود آب سالم، بیشترین آسیب را دیده‌اند. گزارش‌های یونیسف نشان می‌دهد که سوءتغذیه در میان کودکان زیر پنج سال به سطح بحرانی رسیده و موارد اسهال در این گروه سنی تا پایان ۲۰۲۳، ۲۰ درصد افزایش یافته است.

تأثیرات زیست‌محیطی 

جنگ نه‌تنها سلامت مردم، بلکه محیط‌زیست غزه را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است. تخریب زیرساخت‌های آب و فاضلاب منجر به سرریز شدن فاضلاب در خیابان‌ها و مناطق عمومی شده است. روزانه حدود ۱۰۰ میلیون لیتر فاضلاب تصفیه‌نشده به دریای مدیترانه ریخته می‌شود که خطر آلودگی آب‌های ساحلی و شیوع بیماری‌هایی مانند وبا را افزایش داده است. پیش از جنگ، زیرساخت‌های فاضلاب غزه به دلیل محاصره و حملات قبلی در وضعیت شکننده‌ای قرار داشتند. اکنون، با تخریب کارخانه‌های تصفیه فاضلاب، حدود ۸۰,۰۰۰ متر مکعب فاضلاب خام روزانه به محیط‌زیست، از جمله وادی غزه و سواحل مدیترانه، وارد می‌شود.

مدیریت زباله نیز به یک بحران جدی تبدیل شده است. غزه روزانه حدود ۱,۸۰۰ تن زباله تولید می‌کند که پیش از جنگ در دو محل دفن زباله پردازش می‌شد. اما با توقف فعالیت کامیون‌های جمع‌آوری زباله به دلیل کمبود سوخت، نرخ جمع‌آوری زباله از ۹۸ درصد به کمتر از ۲۰ درصد کاهش یافته است. زباله‌ها در خیابان‌ها، اطراف اردوگاه‌ها، و نزدیک چادرهای آوارگان انباشته شده‌اند. این زباله‌ها شامل ضایعات پزشکی، پوشک، و مواد بهداشتی است که به محل پرورش حشرات و جوندگان تبدیل شده‌اند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۲۷۰,۰۰۰ تن زباله جامد و ارگانیک در غزه انباشته شده است.

محققان در بازدید از اردوگاه‌های آوارگان، تصاویری از انبوه زباله‌ها، فاضلاب جاری در خیابان‌ها، و حیوانات مرده ثبت کرده‌اند. گوسفندان، که منبع اصلی گوشت برای آوارگان هستند، در میان زباله‌ها چرا می‌کنند و این امر خطر انتقال بیماری‌هایی مانند توکسوپلاسموز را افزایش می‌دهد. همچنین، به دلیل کمبود شدید غذا، برخی آوارگان، به‌ویژه کودکان، مجبور به جست‌وجو در زباله‌ها برای یافتن مواد غذایی شده‌اند که خطر مسمومیت غذایی و بیماری‌های عفونی را به شدت بالا برده است.

تخریب گسترده زیرساخت‌ها نیز به انباشت ۳۷ میلیون تن آوار منجر شده است که حدود ۸۰۰,۰۰۰ تن آن شامل مواد خطرناکی مانند آزبست است. این آوارها، همراه با بیش از ۷,۵۰۰ تن تسلیحات منفجرنشده، خطراتی جدی برای سلامت عمومی و محیط‌زیست ایجاد کرده‌اند. تخمین زده می‌شود که پاکسازی این آوارها بیش از ۱۴ سال طول بکشد.

تأثیرات روانی و اجتماعی

جنگ تأثیرات عمیقی بر سلامت روانی و اجتماعی مردم غزه گذاشته است. آوارگی، از دست دادن خانه و اعضای خانواده، و زندگی در شرایط غیرانسانی، منجر به افزایش استرس، اضطراب، و افسردگی شده است. کودکان، که بیش از نیمی از جمعیت غزه را تشکیل می‌دهند، به‌ویژه آسیب‌پذیر هستند. ازدحام در اردوگاه‌ها، با تنها یک توالت برای هر ۶۰۰ نفر، حفظ بهداشت و حریم خصوصی را غیرممکن کرده است. این شرایط، همراه با کمبود غذا و آب، به مشکلات رفتاری و روانی در میان کودکان دامن زده است.

گزارش‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که ازدحام در اردوگاه‌ها خطر بیماری‌هایی مانند مننژیت و سل را افزایش داده است. همچنین، فقدان حریم خصوصی و تماس فیزیکی مداوم در شرایط شلوغ، مشکلات اجتماعی و رفتاری را تشدید کرده است. بسیاری از کودکان به دلیل از دست دادن والدین یا خانه‌هایشان دچار تروما شده‌اند و نبود خدمات مشاوره‌ای، این مشکلات را پیچیده‌تر کرده است.

توصیه‌ها برای کاهش بحران

برای کاهش این بحران انسانی و زیست‌محیطی، اقدامات فوری و هماهنگ لازم است:

1. بهبود مدیریت زباله: جمع‌آوری سریع زباله‌ها از اطراف اردوگاه‌ها و بازسازی سیستم‌های دفع زباله برای کاهش خطر بیماری‌های عفونی.
2. تأمین آب آشامیدنی: تعمیر شبکه‌های آب و فاضلاب، و توزیع آب سالم برای جلوگیری از شیوع بیماری‌هایی مانند هپاتیت A و وبا.
3. تقویت بهداشت عمومی: افزایش تعداد توالت‌ها در اردوگاه‌ها، توزیع وسایل بهداشتی مانند صابون، و آموزش مردم در مورد اهمیت بهداشت.
4. حمایت روانی: ارائه خدمات مشاوره برای کاهش استرس و اضطراب، به‌ویژه برای کودکان و گروه‌های آسیب‌پذیر.
5. توزیع غذا: بهبود توزیع مواد غذایی برای کاهش سوءتغذیه و تقویت سیستم ایمنی آوارگان.
6. بازسازی زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در بازسازی بیمارستان‌ها، شبکه‌های آب و فاضلاب، و سیستم‌های مدیریت زباله برای بهبود شرایط زندگی.

نتیجه‌گیری

جنگ ۲۰۲۳-۲۰۲۴ در غزه بحرانی چندوجهی ایجاد کرده که سلامت جسمی و روانی، محیط‌زیست، و شرایط زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. تخریب زیرساخت‌ها، کمبود آب و غذا، و شرایط غیربهداشتی در اردوگاه‌های آوارگان، خطر بیماری‌های عفونی و مشکلات روانی را به شدت افزایش داده است. بازسازی غزه نیازمند تلاش‌های جهانی و سال‌ها زمان است. در حال حاضر، کمک‌های فوری بشردوستانه برای کاهش رنج مردم و جلوگیری از بدتر شدن این فاجعه ضروری است. جهان باید برای بازگرداندن امید و زندگی به مردم غزه متحد شود.

پایان مطلب./