به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، در یک پیشرفت علمی نویدبخش، پژوهشگران موفق به شناسایی رویکردی درمانی شده‌اند که می‌تواند به طور مؤثری با مقاومت به پرتودرمانی در تومورهای مغزی دوران کودکی مقابله کند. این یافته‌ها، امیدهای تازه‌ای را برای بهبود درمان کودکان مبتلا به تومورهای مغزی مقاوم به پرتودرمانی، به‌ویژه نوعی نادر اما مرگبار به نام گلیوم مغزی با درجه بالا (HGG)، زنده کرده‌اند.

مدولوبلاستوما؛ شایع‌ترین تومور مغزی بدخیم در کودکان

مدولوبلاستوما (Medulloblastoma) به‌عنوان شایع‌ترین تومور مغزی بدخیم دوران کودکی شناخته می‌شود درمان مدولوبلاستوما همچنان عمدتاً بر پایه روش‌های کلاسیکی است که از دهه ۱۹۸۰ به‌کار گرفته می‌شود؛ ترکیبی از جراحی‌های تهاجمی، پرتودرمانی گسترده (به ناحیه سر و ستون فقرات) و شیمی‌درمانی‌های سمی. این درمان چندوجهی، اگرچه تا حدودی موفق بوده، اما همچنان با محدودیت‌های جدی روبه‌روست. بر اساس آمارها، نرخ بقای ۵ ساله در بیماران مبتلا به بیماری متاستاتیک حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد و در موارد غیرمتاستاتیک حدود ۸۰ درصد است. با این حال، پرتودرمانی از دهه ۱۹۵۰ تاکنون مؤثرترین روش درمانی برای مدولوبلاستوما باقی مانده است. شیمی‌درمانی که از دهه ۱۹۸۰ به آن اضافه شد، تنها به بهبود جزئی نتایج کمک کرده است. درمان‌ها هنوز برای همه زیرگروه‌ها یکسان است. این در حالی‌که برخی زیرگروه‌ها مانند WNT پاسخ بسیار خوبی به درمان می‌دهند و حتی در آزمایش‌های بالینی تلاش‌هایی برای کاهش شدت درمان در آن‌ها صورت گرفته، برای سایر زیرگروه‌ها درمان‌ها همچنان یکنواخت است. این در حالی‌ است که بسیاری از بیماران در حال حاضر درمان بیش‌ازحد دریافت می‌کنند، درحالی‌که برخی دیگر که بیماری‌شان عود می‌کند، به هیچ دوزی از پرتو یا دارو پاسخ نمی‌دهند. هرچند بخش قابل توجهی از بیماران، به کمک درمان‌های تهاجمی زنده می‌مانند، اما باید بهای سنگینی برای بقا بپردازند. اثرات جانبی بلندمدت پرتودرمانی و شیمی‌درمانی بر مغز در حال رشد کودکان به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است.

پیش‌زمینه و تاریخچه

تومورهای مغزی یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌های کودکان هستند و با وجود پیشرفت‌های درمانی در چند دهه گذشته، برخی از آن‌ها هنوز با نرخ مرگ‌ومیر بالایی همراه هستند. یکی از چالش‌های بزرگ در درمان این نوع سرطان‌ها، مقاومت برخی از تومورها به پرتودرمانی است. پرتودرمانی یکی از اصلی‌ترین درمان‌ها برای تومورهای مغزی به‌شمار می‌آید، اما برخی سلول‌های سرطانی، به‌ویژه در کودکان، توانایی بقا و ترمیم آسیب‌های ناشی از پرتو را دارند. در میان تومورهای مقاوم، گلیوم‌های مغزی با درجه بالا در کودکان به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین انواع تومور شناخته می‌شوند. این تومورها رشد سریعی دارند و اغلب نسبت به درمان‌های رایج از جمله پرتودرمانی و شیمی‌درمانی پاسخ مناسبی نمی‌دهند. مقاومت به درمان، یکی از دلایل اصلی پیش‌آگهی ضعیف این بیماری است.

شیوه مطالعاتی

در مطالعه‌ای که اخیراً توسط تیمی از دانشمندان بین‌المللی و با هدایت مرکز تحقیقات سرطان کودکان در ایالات متحده انجام شد، پژوهشگران به بررسی مکانیسم‌های مولکولی مقاومت به پرتودرمانی پرداختند. آن‌ها از ترکیبی از تحلیل‌های ژنتیکی، تصویربرداری مولکولی و مدل‌های آزمایشگاهی (in vitro و in vivo) استفاده کردند تا رفتار سلول‌های سرطانی در برابر پرتودرمانی را بررسی کنند. در این تحقیق، دانشمندان تمرکز خود را بر روی مسیرهای سیگنال‌دهی خاصی گذاشتند که می‌توانند به تومور اجازه دهند تا در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه مقاومت نشان دهد. در این مسیر، آن‌ها پروتئینی به نام ATM (Ataxia-Telangiectasia Mutated) را شناسایی کردند که نقش کلیدی در ترمیم DNA آسیب‌دیده در سلول‌های سرطانی دارد. افزایش فعالیت این پروتئین موجب بقای سلول‌های سرطانی پس از پرتودرمانی می‌شود. پژوهشگران سپس به بررسی مهارکننده‌های مولکولی پرداختند که می‌توانند فعالیت ATM را کاهش دهند. آن‌ها یک ترکیب دارویی خاص را توسعه دادند که می‌تواند به‌طور انتخابی عملکرد ATM را مهار کند، بدون اینکه به سلول‌های سالم آسیبی وارد کند. این دارو ابتدا در سلول‌های سرطانی استخراج‌شده از بیماران و سپس در مدل‌های حیوانی مورد آزمایش قرار گرفت.

نتایج به‌دست‌آمده

نتایج این مطالعه بسیار امیدبخش بود. در مدل‌های آزمایشگاهی، سلول‌های سرطانی که با مهارکننده ATM درمان شده بودند، نسبت به پرتودرمانی حساس‌تر شدند و نرخ مرگ سلولی در آن‌ها به‌شکل چشمگیری افزایش یافت. در مدل‌های حیوانی نیز، ترکیب درمانی مهارکننده ATM همراه با پرتودرمانی توانست رشد تومور را به‌طور مؤثری کاهش داده و طول عمر حیوانات را افزایش دهد. نکته قابل‌توجه این است که استفاده از این داروی جدید به‌تنهایی تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای نداشت، اما زمانی که با پرتودرمانی همراه شد، اثر هم‌افزایی قابل‌توجهی ایجاد کرد. این امر نشان می‌دهد که مهار مسیرهای ترمیم DNA می‌تواند تومورها را نسبت به پرتودرمانی آسیب‌پذیرتر کند، بدون افزایش شدید عوارض جانبی. پژوهشگران اعلام کردند که این روش، به‌طور خاص برای تومورهای مقاوم طراحی شده و می‌تواند راه را برای انجام آزمایش‌های بالینی در انسان هموار کند. برنامه‌ریزی برای آغاز فاز اول کارآزمایی بالینی این دارو در سال آینده میلادی انجام شده است.

اهمیت پژوهش

این یافته‌ها می‌توانند نقطه عطفی در درمان سرطان‌های مغزی دوران کودکی باشند. کودکان مبتلا به HGG اغلب با گزینه‌های درمانی محدودی مواجه‌اند، و مقاومت به پرتودرمانی یکی از عوامل اصلی ناکارآمدی درمان‌های موجود است. استفاده از داروهایی که مسیرهای ترمیم DNA را مهار می‌کنند، می‌تواند این مقاومت را بشکند و شانس بهبودی را افزایش دهد. دکتر سارا هالند، نویسنده ارشد این مطالعه، در این‌باره گفت: ما می‌دانیم که بسیاری از کودکان مبتلا به گلیوم‌های مقاوم، پاسخ مناسبی به پرتودرمانی نمی‌دهند. این پژوهش به ما نشان می‌دهد که با هدف‌گیری دقیق مولکولی می‌توان این مقاومت را شکست و اثر پرتودرمانی را افزایش داد، آن هم بدون افزایش خطر برای بافت‌های سالم.»

چالش‌ها و گام‌های بعدی

با وجود نتایج مثبت اولیه، محققان هشدار می‌دهند که راه زیادی تا استفاده گسترده از این روش باقی‌مانده است. یکی از چالش‌های اصلی، ارزیابی ایمنی بلندمدت این دارو در کودکان و جلوگیری از تأثیر آن بر رشد طبیعی مغز است. به همین دلیل، فازهای بعدی کارآزمایی بالینی باید با دقت زیاد و در شرایط کنترل‌شده انجام شود. همچنین لازم است اثر این درمان در ترکیب با سایر روش‌ها نظیر شیمی‌درمانی یا ایمونوتراپی بررسی شود تا بتوان یک پروتکل درمانی جامع برای کودکان مبتلا به تومورهای مقاوم تدوین کرد.

نتیجه‌گیری

کشف این رویکرد درمانی جدید، نقطه امیدی برای خانواده‌ها و تیم‌های درمانی درگیر با سرطان‌های سخت‌درمان دوران کودکی است. با پیشرفت‌های آینده در پژوهش‌های بالینی، شاید روزی برسد که مقاومت به پرتودرمانی دیگر مانعی جدی در درمان سرطان‌های مغزی کودکان نباشد و بتوان با دقت و اثربخشی بیشتر، جان کودکان بیشتری را نجات داد.

پایان مطلب/.