به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، سکته مغزی یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین بیماری‌های عصبی است که زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری ناشی از قطع ناگهانی جریان خون به بخش‌هایی از مغز است که در نتیجه آن سلول‌های مغزی آسیب می‌بینند یا می‌میرند. این آسیب‌های مغزی اغلب غیرقابل بازگشت بوده و منجر به ناتوانی‌های حرکتی، گفتاری و شناختی می‌شوند. هرچند پیشرفت‌های زیادی در پیشگیری و درمان‌های حمایتی سکته مغزی حاصل شده است، اما تاکنون هیچ درمان قطعی و موثری برای ترمیم آسیب‌های ایجاد شده در مغز وجود نداشته است. در این میان، استفاده از سلول‌های بنیادی عصبی به عنوان روشی نوین و امیدبخش، می‌تواند تحول عظیمی در درمان سکته مغزی ایجاد کند.

پیشینه علمی و فناوری سلول‌های بنیادی عصبی

استفاده از سلول‌های بنیادی در پزشکی بازساختی سال‌هاست که مورد توجه قرار گرفته است. سلول‌های بنیادی عصبی به دلیل توانایی تبدیل شدن به انواع مختلف سلول‌های سیستم عصبی، از جمله نورون‌ها و سلول‌های گلیال، گزینه بسیار مناسبی برای بازسازی بافت مغز به شمار می‌آیند. با پیشرفت فناوری سلول‌های بنیادی القا شده چندتوان (iPS)، امکان ساخت این سلول‌ها از سلول‌های معمولی پوست یا خون انسان فراهم شده است. این فناوری باعث شده تا استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان بیماری‌های مغزی بدون نگرانی‌های مربوط به رد ایمنی و ملاحظات اخلاقی آسان‌تر شود. با این وجود، استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان سکته مغزی هنوز چالش‌های زیادی دارد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به عدم شناخت کامل از چگونگی تاثیر سلول‌ها بر فرآیندهای بازسازی، نگرانی‌های مربوط به رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها، و پیچیدگی‌های پیوند آنها به مغز اشاره کرد.

روش‌شناسی مطالعه و طراحی آزمایش

تیم تحقیقاتی دانشگاه زوریخ به همراه همکارانی از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی برای بررسی اثرات سلول‌های بنیادی عصبی بر درمان سکته مغزی، مدلی از سکته مغزی را در موش‌ها ایجاد کردند. این مدل به گونه‌ای طراحی شده بود که ویژگی‌ها و آسیب‌های آن مشابه سکته مغزی در انسان باشد. موش‌ها به صورت ژنتیکی تغییر یافته بودند تا سلول‌های بنیادی انسانی را رد نکنند و بتوانند میزبان مناسبی برای پیوند سلول‌ها باشند. یک هفته پس از ایجاد سکته، سلول‌های بنیادی عصبی که از سلول‌های iPS انسانی تولید شده بودند، به ناحیه آسیب دیده مغز موش‌ها تزریق شد. در این تحقیق، سلول‌ها بدون استفاده از مواد حیوانی تهیه شده بودند تا شرایط بهتری برای استفاده بالینی در آینده فراهم شود. سپس محققان با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته تصویربرداری، آزمایش‌های بیوشیمیایی و ارزیابی‌های رفتاری، وضعیت مغز و عملکرد حرکتی موش‌ها را طی پنج هفته پس از پیوند مورد بررسی قرار دادند. ارزیابی عملکرد حرکتی به کمک هوش مصنوعی و تحلیل دقیق الگوهای راه رفتن موش‌ها انجام گرفت تا به شکلی علمی و دقیق، تاثیر درمان بر بازیابی عملکردهای حرکتی سنجیده شود.

نتایج و یافته‌های کلیدی

نتایج این پژوهش‌ها بسیار امیدوارکننده بود. سلول‌های بنیادی پیوند شده در مغز موش‌ها به خوبی زنده ماندند و بخش زیادی از آنها به نورون‌های جدید تبدیل شدند. این نورون‌ها توانستند با نورون‌های موجود در مغز ارتباط برقرار کرده و شبکه‌های عصبی جدیدی تشکیل دهند. فراتر از بازسازی نورون‌ها، سلول‌های بنیادی فرآیندهای دیگری مانند ترمیم رگ‌های خونی آسیب دیده، کاهش التهاب مغزی و تقویت سد خونی-مغزی را نیز تحریک کردند. این تغییرات زیست‌محیطی کمک کرد تا شرایط بهتری برای ترمیم و عملکرد بهتر مغز فراهم شود. به طور خاص، بهبود عملکرد حرکتی موش‌ها پس از درمان به صورت قابل توجهی مشاهده شد که با تحلیل هوش مصنوعی بر روی راه رفتن آن‌ها تأیید گردید.

اهمیت دستاوردها در درمان سکته مغزی

این پژوهش‌ها دستاوردهای ارزشمندی برای درمان سکته مغزی به همراه داشته‌اند. نخست اینکه توانایی سلول‌های بنیادی عصبی در بازسازی نورون‌ها و ترمیم بافت مغزی در یک مدل معتبر اثبات شد. علاوه بر این، روشن شد که سلول‌های بنیادی تنها بازسازی سلولی انجام نمی‌دهند، بلکه به تنظیم و بهبود شرایط زیست‌محیطی در مغز نیز کمک می‌کنند. تولید سلول‌های بنیادی بدون استفاده از مواد حیوانی، گامی بزرگ در جهت فراهم کردن شرایط استفاده از این سلول‌ها در درمان‌های بالینی انسان به شمار می‌آید. همچنین کشف این نکته که زمان بهینه پیوند سلول‌ها یک هفته پس از سکته است، فرصتی طلایی برای آماده‌سازی بهتر و افزایش اثربخشی درمان فراهم می‌کند.

چالش‌ها و گام‌های بعدی در مسیر بالینی شدن درمان

با وجود این موفقیت‌ها، هنوز چالش‌هایی پیش روی محققان قرار دارد که باید پیش از ورود به درمان‌های انسانی رفع شوند. مهم‌ترین نگرانی مربوط به رشد کنترل نشده سلول‌های بنیادی در مغز است که ممکن است منجر به عوارضی مانند تومور شود. برای مقابله با این مشکل، تیم تحقیقاتی در حال توسعه سیستم «سوئیچ ایمنی» هستند که به کمک آن بتوانند رشد سلول‌ها را در هر زمان کنترل یا متوقف کنند. علاوه بر این، شیوه‌های انتقال سلول‌های بنیادی به مغز نیز در حال بهبود است. پژوهشگران در تلاش‌اند روش‌های کمتر تهاجمی مانند تزریق سلول‌ها از طریق عروق خونی را جایگزین پیوند مستقیم به مغز کنند که از نظر عملی و ایمنی بسیار مناسب‌تر خواهد بود. همزمان با پیشرفت‌های چشمگیر در درمان بیماری‌هایی مانند پارکینسون با استفاده از سلول‌های بنیادی در ژاپن، امید می‌رود که آزمایش‌های بالینی در زمینه درمان سکته مغزی نیز به زودی آغاز شود. این پیشرفت‌ها نویدبخش آینده‌ای روشن برای میلیون‌ها بیمار سکته مغزی است که هم‌اکنون گزینه‌های درمانی محدودی در اختیار دارند.

پایان مطلب/.