به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، سرطان مغز در کودکان یکی از سخت‌ترین و ترسناک‌ترین چالش‌های پزشکی و انسانی است. خانواده‌هایی که با این بیماری مواجه می‌شوند اغلب ناگهان و بدون هیچ آمادگی در برابر واقعیتی سهمگین قرار می‌گیرند. در میان انواع سرطان‌های مغزی، گلیوم منتشر خط میانی یا DMG از همه مرگبارتر است. این بیماری درمان مشخصی ندارد و به دلیل قرار گرفتن تومور در بخش‌های حیاتی مغز و مقاومت نسبت به داروهای موجود، بیماران پس از تشخیص تنها حدود ۹ ماه شانس بقا دارند.

درباره مطالعه

گروهی از دانشمندان استرالیایی به رهبری استادیار کوئنتن شوارتز از دانشگاه استرالیای جنوبی پروژه‌ای پنج‌ساله را آغاز کرده‌اند تا با استفاده از فناوری سلول‌های بنیادی و روش‌های نوین ژنتیکی، ریشه‌های این بیماری را شناسایی کنند. آن‌ها امیدوارند با بررسی دقیق عوامل مولکولی و محیطی که به پیدایش سرطان منجر می‌شود، راه‌های تازه‌ای برای درمان ارائه دهند. این پژوهش علاوه بر ارزش علمی، پاسخی به رنج والدینی است که فرزندانشان را به دلیل این بیماری از دست داده‌اند. داستان دختر یازده‌ساله‌ای به نام جس بیکلی که در سال ۲۰۲۳ تنها ۹ ماه پس از نخستین علائم بیماری درگذشت، نمونه‌ای از صدها روایت غم‌انگیزی است که ضرورت چنین تحقیقاتی را آشکار می‌کند.

تاریخچه و اهمیت موضوع

سرطان‌های مغزی همواره به دلیل پیچیدگی ساختار مغز و حساسیت بافت‌های آن یکی از دشوارترین حوزه‌های پزشکی بوده‌اند. در کودکان این دشواری چند برابر می‌شود زیرا رشد سریع سلول‌ها و محدودیت‌های درمانی اغلب دست پزشکان را بسته نگه می‌دارد. گلیوم منتشر خط میانی از نیمه دوم قرن بیستم به‌عنوان یک معضل جدی شناخته شد. بیشتر موارد ابتلا در کودکان گزارش شده و سرعت پیشرفت بیماری به‌قدری بالاست که اغلب درمان‌های استاندارد از قبیل جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی تأثیر چندانی ندارند. برخلاف برخی سرطان‌ها که در دهه‌های اخیر پیشرفت درمانی چشمگیری داشته‌اند، در مورد DMG طی چند دهه تغییر عمده‌ای دیده نشده است. یکی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت ناتوانی در دسترسی به بافت‌های توموری زنده برای مطالعه بوده است. مغز به‌عنوان عضو حیاتی اجازه نمونه‌برداری گسترده را نمی‌دهد و همین مسئله موجب شده دانشمندان برای سال‌ها نتوانند منشأ ژنتیکی و سلولی این بیماری را به‌درستی درک کنند. ظهور فناوری‌های نوین مانند سلول‌های بنیادی مهندسی‌شده و مدل‌سازی بیماری در شرایط آزمایشگاهی اکنون این امکان را به پژوهشگران می‌دهد که گام‌های تازه‌ای در شناخت DMG بردارند.

شیوه‌های مطالعاتی

پروژه شوارتز با همکاری مرکز زیست‌شناسی سرطان در دانشگاه استرالیای جنوبی و مؤسسه سرطان کودکان سیدنی طراحی شده و چندین گروه پژوهشی در آدلاید و سیدنی را گرد هم آورده است. در این طرح مجموعه‌ای از روش‌های نوین علمی به کار گرفته می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از کار با سلول‌های بنیادی، مطالعه مستقیم سلول‌های بیماران، شناسایی جهش‌های ژنتیکی و تحلیل محیط میکروسکوپی تومور. در بخش نخست سلول‌های بنیادی به سلول‌های عصبی و گلیال تبدیل می‌شوند تا مدلی دقیق از مغز کودک در محیط آزمایشگاه ساخته شود. این سلول‌ها سپس به‌گونه‌ای تغییر داده می‌شوند که جهش‌های ژنتیکی مرتبط با DMG را تقلید کنند و پژوهشگران بتوانند روند شکل‌گیری سرطان را مرحله به مرحله دنبال کنند. همزمان از سلول‌های بنیادی استخراج‌شده از بیماران واقعی نیز استفاده خواهد شد. این نمونه‌ها که با رضایت خانواده‌ها اهدا می‌شوند امکان مطالعه الگوهای واقعی بیماری را فراهم می‌سازند. هدف بعدی شناسایی جهش‌های کلیدی در ژن‌های خاص است که سبب تبدیل سلول‌های سالم به سلول‌های سرطانی می‌شوند. این جهش‌ها ممکن است چرخه رشد سلولی، مسیرهای رشد عصبی یا ژن‌های سرکوب‌کننده تومور را مختل کنند. علاوه بر این، پژوهشگران به بررسی نقش محیط اطراف تومور نیز خواهند پرداخت. سلول‌های ایمنی، رگ‌های خونی و ترکیبات شیمیایی موجود در بافت مغز می‌توانند در رشد سریع‌تر تومور نقش داشته باشند. تحلیل این عوامل محیطی کمک خواهد کرد تا تصویر کامل‌تری از بیماری به دست آید.

نتایج و دستاوردهای مورد انتظار

هرچند این پروژه هنوز در ابتدای مسیر است اما اهداف و دستاوردهای مورد انتظار آن روشن است. نخستین هدف شناسایی دقیق محرک‌های ژنتیکی اصلی است. با تعیین جهش‌ها و مسیرهای مولکولی می‌توان فهمید کدام نقاط از شبکه ژنی مسئول آغاز و پیشرفت DMG هستند. دومین دستاورد مهم توسعه مدل‌های آزمایشگاهی معتبر خواهد بود. این مدل‌ها به دانشمندان اجازه می‌دهند در شرایط کنترل‌شده داروهای جدید را آزمایش کنند. چنین سیستم‌هایی نه‌تنها برای این پروژه بلکه برای تحقیقات جهانی درباره DMG نیز ارزشمند خواهد بود. پژوهشگران همچنین به دنبال یافتن اهداف درمانی تازه هستند. این اهداف می‌توانند پروتئین‌ها یا ژن‌هایی باشند که با دارو یا حتی روش‌های نوین ژن‌درمانی مهار می‌شوند. در نهایت نتایج این تحقیقات موجب افزایش آگاهی اجتماعی و علمی درباره DMG خواهد شد. خانواده‌هایی که فرزندان خود را از دست داده‌اند، امیدوارند این یافته‌ها در آینده باعث نجات جان دیگر کودکان شود. پدر جس بیکلی بارها تأکید کرده است که هر پیشرفت هرچند کوچک می‌تواند امید تازه‌ای به خانواده‌ها بدهد.

گام‌های بعدی و چشم‌انداز آینده

این پروژه پنج‌ساله تنها شروع یک مسیر طولانی است. حتی اگر دانشمندان موفق شوند جهش‌های کلیدی و مسیرهای ژنتیکی بیماری را شناسایی کنند، مراحل بعدی شامل طراحی دارو، آزمایش روی مدل‌های حیوانی و در نهایت کارآزمایی‌های بالینی سال‌ها زمان خواهد برد. پژوهشگران برنامه دارند پس از شناسایی اهداف ژنتیکی، داروهای هدفمند تازه‌ای را طراحی کنند. این داروها ابتدا در مدل‌های سلولی و سپس در مدل‌های حیوانی آزمایش می‌شوند. اگر نتایج مثبت باشد کارآزمایی‌های بالینی کوچک روی بیماران آغاز خواهد شد. همزمان همکاری با مراکز پژوهشی در اروپا، آمریکا و آسیا ادامه خواهد یافت تا داده‌ها و یافته‌ها در سطح جهانی به اشتراک گذاشته شود. چشم‌انداز نهایی این تلاش‌ها ایجاد درمان‌هایی است که بتوانند شانس بقا و کیفیت زندگی کودکان مبتلا به DMG را به طور واقعی افزایش دهند. هرچند هنوز فاصله زیادی تا این هدف وجود دارد، اما آغاز چنین پروژه‌هایی نشانه‌ای از امید و عزم جدی جامعه علمی برای مقابله با یکی از بی‌رحم‌ترین بیماری‌های دوران کودکی است.

پایان مطلب/.