به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، پژوهشگران دانشگاه علوم و بهداشت اورِگِن (OHSU) با همکاری سه فردی که تاکنون از HIV درمان شده‌اند، گامی بی‌سابقه برای کشف راز درمان این بیماری برداشته‌اند. این افراد که هویت خود را آشکار کرده‌اند، با ارائه نمونه‌های زیستی به دانشمندان کمک می‌کنند تا سازوکار دقیق درمان را بررسی کنند؛ اقدامی که می‌تواند نقطه عطفی در مسیر دستیابی به درمان قطعی HIV باشد.

درباره مطالعه

تحقیقات جدید بر اساس بزرگسالانی که پس از پیوند سلول‌های بنیادی از HIV درمان شده‌اند، امید تازه‌ای برای ایجاد تأثیر جهانی بر مراقبت از HIV ایجاد کرده است. تاکنون در مجموع ۱۰ فرد مبتلا به HIV درمان شده‌اند. بیشتر این بیماران ناشناس باقی مانده‌اند، اما سه نفر از آن‌ها موافقت کرده‌اند که با تیمی در دانشگاه علوم و بهداشت اورِگِن (OHSU)، پورتلند، اورِگِن، برای یافتن درمان HIV همکاری کنند. مؤسسه ملی سلامت ایالات متحده اخیراً مبلغ ۸.۴ میلیون دلار کمک‌هزینه به پژوهشگران OHSU اعطا کرده تا همکاری منحصر به فردی را با این سه فرد درمان‌شده آغاز کنند. این سه نفر، آدام کاستیِخو، پل ادموندز و مارک فرانکه، با تیم تحقیقاتی OHSU همکاری خواهند کرد و نمونه‌های زیستی در اختیار آنان قرار خواهند داد. تیم تحقیقاتی این نمونه‌ها را برای بررسی پاسخ‌های ایمنی که به درمان آن‌ها منجر شد، تحلیل خواهد کرد.

چرا مطالعه روی سلول‌های بنیادی؟

هر سه شرکت‌کننده در پروژه OHSU (و سایر بیماران درمان‌شده از HIV) به‌عنوان بخشی از درمان سرطان، پیوند سلول‌های بنیادی دریافت کرده‌اند، به گفته جونا ساچا، دکترای ایمنی‌شناسی و پژوهشگر اصلی پروژه. او توضیح داد: «پیوند سلول‌های بنیادی تنها روش پزشکی است که تاکنون منجر به درمان مستند HIV شده است.» به گفته او، پیامدهای ایمنی این پیوندها از دهه ۱۹۵۰ مورد مطالعه بوده است و بنابراین ذخیره عظیمی از دانش درباره مکانیسم‌های احتمالی سلول‌های بنیادی وجود دارد، اما تنها موارد پراکنده‌ای از درمان HIV ثبت شده‌اند. برای نخستین بار، چند فرد درمان‌شده از HIV هویت خود را علنی کرده‌اند و آماده همکاری با دانشمندان برای درک چگونگی درمانشان هستند. ساچا گفت: «این زمان بی‌سابقه و هیجان‌انگیزی در حوزه درمان HIV است، زیرا می‌توانیم فرایند درمان ناشی از پیوند سلول‌های بنیادی را به‌صورت معکوس بازسازی کنیم.»

پژوهش ساچا بر اساس مطالعات پیشین او بر روی پریمات‌هاست که در سال ۲۰۲۳ در نشریه Immunity منتشر شد. او توضیح داد: «شگفت‌انگیزترین یافته برای ما این بود که توانستیم دو ماکاک را درمان کنیم، حتی با وجود اینکه اهداکنندگان سلول‌های بنیادی آن‌ها دارای گیرنده CCR5 بودند.» ژن CCR5 یک گیرنده کمکی برای HIV است که به ویروس امکان ورود و عفونت سلول‌ها را می‌دهد، اما افرادی که دچار جهش در CCR5 هستند، در برابر HIV مقاوم‌اند. تا آن زمان، تمام موارد گزارش‌شده درمان HIV با استفاده از اهداکنندگان فاقد CCR5 به دست آمده بود. اما یافته‌های ساچا نشان داد که حتی اهداکنندگان دارای CCR5 هم می‌توانند به درمان منجر شوند. او افزود: «این یافته‌ها دیدگاه ما را تغییر داده و نشان می‌دهد که به‌جای نبود کامل CCR5، احتمالاً سطح بیان این گیرنده اهمیت دارد. این موضوع هنوز پاسخی قطعی ندارد و نیازمند پژوهش بیشتر است.»

غلبه بر موانع ذاتی HIV

ساچا تأکید کرد: «بزرگ‌ترین مانع در درمان HIV این است که ویروس پس از ادغام در DNA میزبان، تقریباً غیرقابل حذف است؛ به همین دلیل موارد درمان پس از پیوند سلول بنیادی شگفت‌انگیز محسوب می‌شوند.» او افزود: «تقریباً هیچ درمانی نداریم که بتواند HIV را از ژنوم پاک کند، و در موارد اندک، رساندن ایمن و مؤثر چنین درمان‌هایی به سلول‌های مناسب در بدن، با فناوری امروز تقریباً غیرممکن است. امید من این است که فناوری‌های جدید انتقال ژن درمانی توسعه یابند و این شکاف را پر کنند؛ چنین پیشرفتی نه‌تنها درمان HIV را جلو می‌برد، بلکه برای بسیاری از بیماری‌های ارثی و اکتسابی دیگر که درمان قطعی ندارند نیز مفید خواهد بود.»

امید تازه به درمان

به گفته دیوید جی. سنیمو، پزشک متخصص بیماری‌های عفونی در دانشکده پزشکی راتگرز، پروژه OHSU بسیار ارزشمند است زیرا امکان بررسی سازوکار درمان بیماران HIV پس از پیوند سلول‌های بنیادی را فراهم می‌کند. او توضیح داد: نخستین موارد درمان در بیمارانی بود که سلول‌های بنیادی فاقد ژن CCR5 دریافت کرده بودند. دلیل ساده درمان این بود که سیستم ایمنی آلوده بیمار با شیمی‌درمانی نابود شد و سیستم ایمنی جدید اهداکننده به دلیل جهش CCR5 دیگر قابل آلوده شدن به HIV نبود. اما بعدتر درمان‌هایی بدون این جهش نیز رخ دادند، بنابراین این تنها مکانیسم درمان نیست. سنیمو گفت: «یکی از بزرگ‌ترین موانع درمان HIV مخزن پنهان ویروس در سلول‌هاست؛ این منبع می‌تواند دوباره عفونت را فعال کند. این مخزن فقط در سلول‌های T نیست، بنابراین گسترده‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم. هنوز مشخص نیست پیوند سلول‌های بنیادی چگونه روی این مخزن اثر می‌گذارد و این مسئله بسیار مهم است.» او اضافه کرد: «پیوند سلول‌های بنیادی بسیار پرخطر، پرهزینه و سنگین است و نمی‌تواند یک استراتژی درمانی معمول HIV باشد مگر اینکه همزمان سرطان را نیز درمان کند. امیدوارم پژوهشگران دریابند دقیقاً چه اتفاقی میان سیستم ایمنی و ویروس می‌افتد و اینکه آیا می‌توان همین مکانیسم‌ها را به روش‌های کم‌خطرتر فعال کرد تا به درمان برسیم.»

پایان مطلب/.