به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، خون بندناف، که زمانی به عنوان زباله پزشکی دور ریخته می‌شد، امروزه به یکی از ارزشمندترین منابع سلول‌های بنیادی تبدیل شده است. این خون، که در بندناف نوزاد تازه متولد شده وجود دارد، حاوی سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک و مزانشیمی است که قابلیت تبدیل شدن به انواع سلول‌های بدن را دارند. از دهه ۱۹۸۰ میلادی، زمانی که اولین پیوند موفق خون بند ناف انجام شد، این حوزه به سرعت پیشرفت کرده است. تصور کنید که با ذخیره‌سازی این خون در زمان تولد، می‌توان یک بیمه‌نامه زیستی برای خانواده ایجاد کرد. این سلول‌ها نه تنها برای درمان بیماری‌های خونی مفید هستند، بلکه پتانسیل کاربرد در حوزه‌های نورولوژی، قلب و حتی ضدپیری را دارند. در سال‌های اخیر، با پیشرفت فناوری، بانکداری خون بند ناف به یک صنعت جهانی تبدیل شده و چشم‌انداز آینده آن پر از نوآوری است.

ذخیره سازی و کاربردهای درمانی

در حال حاضر، بانکداری خون بندناف به دو صورت عمومی و خصوصی انجام می‌شود. بانک‌های عمومی، خون اهدایی را برای استفاده همگانی ذخیره می‌کنند، در حالی که بانک‌های خصوصی برای خانواده‌های خون را نگه می‌دارند. طبق آمار، بیش از ۷۰۰ هزار واحد خون بند ناف در بانک‌های عمومی ذخیره شده و میلیون‌ها واحد در بانک‌های خصوصی وجود دارد. این سلول‌ها برای درمان بیش از ۸۰ بیماری مانند لوسمی، آنمی داسی‌شکل و اختلالات ایمنی استفاده می‌شوند.

در درمان‌های نوزادی، سلول‌های مشتق از خون و بافت بند ناف نقش کلیدی دارند. برای مثال، در نوزادان نارس که از مشکلات ریوی رنج می‌برند، این سلول‌ها می‌توانند التهاب را کاهش دهند و رشد ریه را بهبود بخشند. مطالعات نشان می‌دهد که تزریق این سلول‌ها از طریق ورید یا مستقیم به قلب، می‌تواند عملکرد قلبی را در نوزادان با مشکلات مادرزادی افزایش دهد. همچنین، در آسیب‌های مغزی مانند آنسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک، این سلول‌ها با کاهش مرگ سلولی و تحریک رشد عروق خونی، امید به بهبودی ایجاد می‌کنند.

بانک خون بند ناف رویان

بانک سلول‌های بنیادی خون بند ناف رویان. در سال ۱۳۸۴، درست ۲۰ سال پیش، این بانک با مأموریت ساده اما انقلابی تأسیس شد: جمع‌آوری، پردازش و ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی از خون بند ناف نوزادان تازه متولدشده. خون بند ناف، که قبلاً دور ریخته می‌شد، حالا به عنوان "بیمه سلامت آینده" شناخته می‌شود. چرا؟ چون حاوی سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک (خون‌ساز) است که می‌تواند بیش از ۸۰ بیماری را درمان کند، از سرطان‌های خون مانند لوسمی تا تالاسمی و نقص‌های ایمنی.

امروز، بانک رویان با ۴۶ نمایندگی در سراسر ایران، بزرگ‌ترین بانک هیبرید (ترکیبی عمومی و خصوصی) خاورمیانه است. طبق آمار اخیر (تا پایان ۱۴۰۳)، بیش از ۲۳۵ هزار نمونه خون بند ناف ذخیره‌سازی شده – عددی که از ۱۸۰ هزار در سال ۱۴۰۱ جهش کرده. این آمار نه تنها اعتماد خانواده‌ها را نشان می‌دهد، بلکه به معنای بیمه سلامت صدها هزار کودک است. تصور کنید: مادری که نوزادش را به دنیا می‌آورد، همزمان آینده‌اش را در برابر بیماری‌ها ایمن می‌کند. رویان همچنین خدمات ذخیره‌سازی بافت بند ناف (برای سلول‌های مزانشیمی) و دندان شیری را گسترش داده، که پتانسیل ترمیم بافت‌های غضروفی و استخوانی دارند.

پیوندهای انجام شده با استفاده از نمونه های بانک سلول‌های بنیادی خون بند ناف رویان

خلاصه داستان الهام و فاطمه:

الهام، نوجوان ۱۲ ساله اصفهانی، در دی‌ماه ۱۳۹۳ با تشخیص لوسمی حاد لنفوبلاستی (ALL) مواجه شد. پس از سه دوره شیمی‌درمانی بی‌نتیجه، پیوند سلول‌های بنیادی تنها راه نجات او بود، اما هیچ اهداکننده مناسبی در خانواده یافت نشد.

همزمان با بیماری الهام، مادرش باردار بود. پزشکان ذخیره‌سازی خون بندناف نوزاد آینده را توصیه کردند. فاطمه متولد شد و نمونه خون بندناف او در بانک خون بندناف رویان ذخیره شد. آزمایش‌ها تطابق کامل نمونه را با الهام نشان داد، اما حجم سلول‌ها برای پیوند به نوجوان ۶۰ کیلوگرمی کافی نبود.

با استفاده از دو نمونه خون بندناف (Double Cord)، پیوند در مهر ۱۳۹۴ در بیمارستان شریعتی تهران توسط دکتر حمیدیه انجام شد. پس از چند روز نگران‌کننده، سلول‌ها به‌طور معجزه‌آسایی در بدن الهام فعال شدند.

الهام که اکنون سلامت کامل خود را بازیافته، قصد دارد در رشته خون‌شناسی تحصیل کند. دکتر مرتضی ضرابی، مدیرعامل بانک خون بندناف رویان، این موفقیت را نتیجه همکاری تیم‌های تخصصی و تصمیم به‌موقع خانواده برای ذخیره‌سازی خون بندناف دانست.

خلاصه داستان درمان امیرحسن:

امیرحسن، پسر ۱۲ ساله، در سن ۴ سالگی با تشخیص لوسمی حاد لنفوبلاستی (ALL) مواجه شد. بیماری او پس از سال‌ها درمان مکرراً عود کرد و پزشکان پیوند سلول‌های بنیادی را آخرین راه نجات او اعلام کردند.

از آنجا که نمونه مغز استخوان تطابقی از خواهر و برادر بزرگترش یافت نشد، خانواده تصمیم به تولد فرزند دیگری گرفتند. محمدطاها متولد شد و خون بندناف او در بانک خون بندناف رویان ذخیره شد. خوشبختانه نمونه خون بندناف طاها با امیرحسن تطابق کامل داشت.

به دلیل وزن بالای امیرحسن، حجم سلول‌های بندناف کافی نبود و لازم شد سلول‌ها از مغز استخوان طاها نیز تکمیل شود. خانواده با مشکلات مالی و زمانی متعددی روبرو بودند و چندین بار پیوند به تعویق افتاد.

سرانجام در آذر ۱۳۹۳، پیوند در تهران انجام شد. در تاریخ ۱۶ آذر سلول‌های مغز استخوان و در ۱۷ آذر سلول‌های خون بندناف به امیرحسن تزریق شد. پدر امیرحسن با وجدانی آسوده گفت: "هر کاری از دستم برآمد کوتاهی نکردم". کل هزینه‌های درمان حدود ۱۰ میلیون تومان بود. این داستان، نمونه‌ای از پایداری خانواده و نقش حیاتی خون بندناف در درمان بیماری‌های صعب‌العلاج است.

خلاصه داستان درمان کارن:

ایران با انجام دومین پیوند اتولوگ موفق جهان در درمان آنمی آپلاستیک، گامی تاریخی در عرصه پزشکی برداشت. کارن، کودک ۶ ساله مبتلا به این بیماری، با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف خودش که در بدو تولد در بانک خون بندناف رویان ذخیره شده بود، درمان شد. دکتر باهوش، فوق تخصص خون بیمارستان حضرت علی اصغر(ع)، این پیوند را یک "معجزه درمانی" خواند.

وی توضیح داد که پس از ناموفق بودن جست‌وجو برای یافتن اهداکننده مناسب، با توجه به ذخیره‌سازی خون بندناف کارن، تصمیم به پیوند اتولوگ گرفتند. این روش مزایای قابل توجهی داشت از جمله حذف کامل خطر پس‌زدن پیوند، زیرا سلول‌ها متعلق به خود بیمار بودند.

اگرچه بسیاری از متخصصان احتمال موفقیت این پیوند را کم می‌دانستند، اما نتایج چشمگیر بود: سه هفته پس از تزریق، پلاکت‌های خون شروع به افزایش کرد و پس از یک ماه تمام آزمایش‌ها نرمال شد. پس از پنج ماه، روند درمان به خوبی پیش می‌رفت.

دکتر باهوش با اشاره به محدودیت‌های تجهیزاتی بیمارستان، بر ضرورت توسعه بخش پیوند تأکید کرد و از خیرین برای تجهیز این بخش دعوت به همکاری نمود. این موفقیت علمی نه تنها جان کارن را نجات داد، بلکه الگویی نوین در درمان بیماران آنمی آپلاستیک در جهان ارائه کرد.

خونِ بندناف فاطمه، گرمای زندگی را به وجود الهام بازگرداند

احمدرضا، پسر شش‌ساله مبتلا به تالاسمی، با پیوند موفقیت‌آمیز سلول‌های بنیادی خون بندناف خواهر کوچکش فاطمه درمان شد. فاطمه که در اسفند ۱۳۹۳ در جیرفت متولد شده بود، خون بندنافش در بانک خون بندناف رویان ذخیره شده بود. پزشکان پس از انجام درمان‌های معمول، پیوند سلول‌های بنیادی را تنها راه درمان احمدرضا تشخیص دادند.

پیوند در فروردین ۱۳۹۵ در بیمارستان شریعتی توسط دکتر امیرعلی حمیدیه انجام شد. چند ماه پس از پیوند، نتایج کاملاً رضایت‌بخش گزارش شده و شاخص‌های خونی احمدرضا به حالت طبیعی بازگشته است. این خانواده با اقدام به موقع در ذخیره‌سازی خون بندناف فرزند دوم، موفق به نجات جان فرزند اول خود شدند.

احمدرضا پس از بهبودی از بانک خون بندناف رویان بازدید کرد و با فرآیند ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی آشنا شد. این موفقیت پزشکی بار دیگر اهمیت ذخیره‌سازی خون بندناف را به عنوان یک بیمه زیستی برای آینده خانواده‌ها نشان می‌دهد.

پایان مطلب./