به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیان،  مقاله‌ای با عنوان پاتوفیزیولوژی ژله وارتون و تأثیر آن بر نتایج جنینی و نوزادی در مجله Medical Sciences منتشر شد. این پژوهش که توسط تودور-آندری بوتورانو از دپارتمان مادر و کودک دانشگاه پزشکی و داروسازی گرگور بیمارستان زنان و زایمان رومانی انجام شده، به بررسی نقش ژله وارتون (Wharton’s Jelly)، بافت همبند موکوئیدی طناب ناف، در محافظت از رگ‌های جنینی و تأثیر ناهنجاری‌های آن بر نتایج جنینی و نوزادی پرداخته است. ژله وارتون، که برای اولین بار در سال 1656 توسط توماس وارتون توصیف شد، با ارائه محافظتی در برابر استرس مکانیکی، نقشی حیاتی در سلامت جنین ایفا می‌کند. با این حال، ناهنجاری‌های آن، از جمله کاهش حجم، فقدان، تورم یا تشکیل کیست‌ها، می‌توانند به عوارضی مانند مرگ جنین، محدودیت رشد جنینی (FGR) و مشکلات کروموزومی منجر شوند. این مطالعه با تحلیل جامع ادبیات موجود، نیاز فوری به روش‌های تشخیصی بهتر و پروتکل‌های مدیریت استاندارد را برجسته کرده است.

 اهمیت ژله وارتون در ساختار بندناف

بند ناف، که شامل دو شریان و یک ورید است، با ژله وارتون احاطه شده و توسط غشاهای آمنیوتیک پوشیده می‌شود. این ساختار در حدود هفته 6 پس از لقاح با طول 0.5 سانتی‌متر آغاز به تشکیل می‌کند و تا پایان بارداری به طول متوسط 55 تا 61 سانتی‌متر می‌رسد. ژله وارتون، که از مزودرم خارج جنینی منشأ می‌گیرد، با دارا بودن ماتریکس غنی از پروتئوگلیکان‌ها، گلیکوزآمینوگلیکان‌ها (به‌ویژه هیالورونیک اسید) و کلاژن (انواع I، II و V)، مانند یک بالشتک زیستی عمل می‌کند و از رگ‌ها در برابر فشار، پیچش و خمیدگی ناشی از حرکات جنین محافظت می‌کند. این بافت با جذب آب و حفظ یکپارچگی ساختاری، جریان خون جفت-جنینی را تضمین می‌کند.

شریان‌های ناف از شریان‌های ایلیاک داخلی جنین منشأ می‌گیرند و به صورت مارپیچی دور ورید ناف پیچیده می‌شوند، در حالی که ورید ناف خون اکسیژن‌دار را از جفت به جنین منتقل می‌کند. پس از تولد، این رگ‌ها تحلیل می‌روند و به ساختارهایی مانند رباط‌های جانبی مثانه و رباط گرد شکم کبد تبدیل می‌شوند. پیچ‌خوردگی طبیعی طناب ناف (معمولاً به سمت چپ با نسبت 7:1) از هفته نهم قابل مشاهده است و ممکن است تحت تأثیر حرکات جنین باشد. این پیچ‌خوردگی، با شاخص پیچش حدود 0.2 در هر سانتی‌متر، از انسداد رگ‌ها جلوگیری می‌کند.

نقش ژله وارتون در سلامت جنین

عملکرد اصلی طناب ناف انتقال خون اکسیژن‌دار و مواد مغذی از مادر به جنین و بازگشت خون دی‌اکسیژن‌دار و ضایعات متابولیکی است، که برای رشد و بقای جنین ضروری است. ژله وارتون با حفاظت از رگ‌ها در برابر فشارهای مکانیکی، این جریان را حفظ می‌کند. با این حال، ناهنجاری‌های این بافت می‌توانند به عوارض جدی منجر شوند. مطالعات نشان داده‌اند که تا 28% موارد مرگ جنین پس از هفته 32 به ناهنجاری‌های طناب ناف، از جمله مشکلات ژله وارتون، نسبت داده می‌شود. این ناهنجاری‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: ناهنجاری‌های کمی (کاهش یا افزایش حجم) و ساختاری (کیست‌های شبه‌حقیقی و تخریب موکوئیدی).

ناهنجاری‌های کمی ژله وارتون

کاهش یا فقدان ژله وارتون (سندرم طناب نازک): کاهش حجم ژله وارتون، که با قطر طناب کمتر از دهک 10 یا کمتر از 0.8 سانتی‌متر در اسلایدهای بافت‌شناسی تعریف می‌شود، رگ‌ها را در برابر فشار آسیب‌پذیر می‌کند. این وضعیت می‌تواند به فشردگی عروق، انسداد جریان خون و عوارضی مانند مرگ جنین، محدودیت رشد جنینی (FGR) و استرس زایمانی منجر شود. فقدان کامل یا موضعی ژله، که نادر است، اغلب با تنگ شدن طناب ناف و انسداد عروقی همراه است و در گزارش‌های موردی به عنوان علت مستقیم مرگ جنین ثبت شده است. عواملی مانند نارسایی توسعه‌ای اولیه یا تحلیل بعدی ژله ممکن است در این ناهنجاری نقش داشته باشند. همچنین، کاهش ژله با وجود شریان ناف واحد (SUA) و شرایط مادری مانند دیابت حاملگی و پره‌اکلامپسی مرتبط است.

افزایش ژله یا ادم طناب ناف (سندرم طناب ضخیم): افزایش حجم ژله، با قطر طناب بیش از دهک 90 یا بیشتر از 2 سانتی‌متر، می‌تواند به ادم منجر شود. در موارد شدید (قطر بیش از 5 سانتی‌متر)، طناب ناف "غول‌پیکر" نامیده می‌شود که گاهی بی‌ضرر است اما با دیابت مادری، هیدروپس جنینی و سندرم بکویت-ویدمان مرتبط است. ادم با کاهش تراکم ماتریکس و فشردگی عروق همراه است و می‌تواند جریان خون را مختل کند، که با عوارضی مانند پارگی جفت، زایمان زودرس و سندرم دیسترس تنفسی نوزادی مرتبط است.

 ناهنجاری‌های ساختاری ژله وارتون

کیست‌های شبه‌حقیقی طناب ناف: این کیست‌ها، که از تخریب موضعی ژله ناشی می‌شوند، شایع‌تر از کیست‌های واقعی (بقایای جنینی) هستند و فاقد پوشش اپی‌تلیالی‌اند. شیوع آنها بین 0.4% تا 3.4% است و در غربالگری اولتراسوند سه‌ماهه اول حدود 3% تشخیص داده می‌شوند. کیست‌های منفرد و زودرس معمولاً بی‌ضرر و خودبه‌خود برطرف می‌شوند، اما کیست‌های پایدار یا متعدد در سه‌ماهه دوم و سوم با ناهنجاری‌های کروموزومی شدید (مانند تریزومی 18 و 13) و نقص‌های ساختاری (مثل آمفالوسل و اوراکوس باز) مرتبط‌اند. تخریب موکوئیدی، که با مایع‌سازی ماتریکس همراه است، پایه‌ای برای تشکیل این کیست‌ها و گاهی فقدان موضعی ژله است.

تأثیرات بر جنین و نوزاد

مرگ جنین و پیامدهای فاجعه‌بار: فقدان موضعی یا کامل ژله، با حذف محافظت از رگ‌ها، می‌تواند به فشردگی حاد و هیپوکسی جنین منجر شود، که اغلب به مرگ جنین یا زایمان بدون ضربان قلب (stillbirth) منتج می‌شود. گره‌های طناب ناف یا پیچ‌خوردگی در حضور ژله ناکافی می‌تواند خطر را تشدید کند. کیست‌های پایدار نیز با مرگ جنین به دلیل ناهنجاری‌های همراه مرتبط‌اند.

محدودیت رشد جنینی (FGR) و نارسایی جفتی: کاهش مساحت ژله، که با وزن کم تولد (p=0.002) و جنین کوچک برای سن بارداری (SGA) مرتبط است، نشان‌دهنده نارسایی مزمن جفتی است. ارتباط مثبت بین مساحت ژله و ابعاد جفت (p=0.01) نشان می‌دهد که ژله می‌تواند نشانگر سلامت جفت باشد و اندازه‌گیری اولتراسوندی آن می‌تواند ابزاری برای پیش‌بینی FGR باشد.

عوارض زایمانی و بستری نوزادان: تنگ شدن طناب ناشی از فقدان ژله می‌تواند به تحمل ناپذیری زایمان، کاهش ضربان قلب جنین و نیاز به سزارین اورژانسی منجر شود. گزارش‌هایی از بستری در NICU به دلیل هیپوکسی و سندرم آسپیراسیون مکونیوم نیز ثبت شده است.

ارتباط با ناهنجاری‌های کروموزومی: کیست‌های شبه‌حقیقی با تریزومی 18، تریزومی 13، آمفالوسل و اوراکوس باز مرتبط‌اند، که تشخیص آنها نیازمند بررسی دقیق اولتراسوند و گاهی آمنیوسنتز است.

 تشخیص و چالش‌ها

اولتراسوند دوبعدی پایه تشخیص ناهنجاری‌های ژله وارتون است و شامل بررسی تعداد رگ‌ها، محل اتصال طناب و وجود کیست‌هاست. اندازه‌گیری مساحت ژله با کسر مساحت رگ‌ها از مساحت کل طناب، با استفاده از نمودارهای سنی، امکان طبقه‌بندی کاهش یا افزایش حجم را فراهم می‌کند. با این حال، تشخیص فقدان موضعی ژله، که اغلب پس از حوادث فاجعه‌بار کشف می‌شود، چالش‌برانگیز است و نیاز به روش‌های پیشرفته‌تر دارد.

نتیجه‌گیری و آینده

مقاله "پاتوفیزیولوژی ژله وارتون و تأثیر آن بر نتایج جنینی و نوزادی"، منتشرشده، نقش حیاتی ژله وارتون در سلامت جنین را تأیید می‌کند. این مطالعه بر نیاز به روش‌های تشخیصی دقیق‌تر و پروتکل‌های مدیریت استاندارد برای کاهش عوارض تأکید دارد. با ادامه تحقیقات، امید است که ابزارهای نوین مانند اولتراسوند سه‌بعدی و بیومارکرها بتوانند تشخیص زودهنگام را بهبود بخشند و از پیامدهای ناگوار پیشگیری کنند.

پایان مطلب/.