به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، دانشمندان آمریکایی و بین‌المللی در پژوهشی بی‌سابقه نشان دادند که گلیوبلاستوما، مرگبارترین نوع سرطان مغز، تنها به مغز محدود نیست؛ این بیماری جمجمه را نیز فرسایش می‌دهد، ترکیب سلول‌های ایمنی مغز استخوان را تغییر می‌دهد و حتی درمان‌های موجود را ناکارآمد می‌سازد. این کشف تازه ممکن است راه را برای شکل‌گیری درمان‌هایی کاملاً جدید باز کند. پژوهشگران مرکز جامع سرطان مونتفیوره-اینشتین و دانشکده پزشکی آلبرت اینشتین در آمریکا دریافتند که گلیوبلاستوما نه تنها سلول‌های مغزی را نابود می‌کند، بلکه با ایجاد کانال‌هایی در جمجمه، بر مغز استخوان اثر گذاشته و از سیستم ایمنی بدن به نفع خود استفاده می‌کند. این فرآیند باعث ورود سلول‌های التهابی از مغز استخوان جمجمه به مغز می‌شود و رشد تومور را شدت می‌بخشد. در این مطالعه مشخص شد که داروهای ضد پوکی استخوان، که معمولاً برای محافظت از استخوان‌ها تجویز می‌شوند، می‌توانند اثرات زیان‌باری بر روند درمان داشته باشند. یافته‌ها که در مجله Nature Neuroscience منتشر شده، نگاه تازه‌ای به گلیوبلاستوما به عنوان یک بیماری سیستمیک نه صرفاً موضعی ارائه می‌دهد.

بیماری گلیوبلاستوما

گلیوبلاستوما، که از سلول‌های گلیال در مغز منشأ می‌گیرد، یکی از تهاجمی‌ترین و کشنده‌ترین تومورهای سیستم عصبی مرکزی است. بیماران مبتلا معمولاً با علائمی مانند سردردهای مداوم، اختلال در گفتار و حافظه، یا تشنج مراجعه می‌کنند و علیرغم درمان‌های فشرده، امید به زندگی آنان معمولاً کمتر از دو سال است. درمان‌های متداول شامل جراحی برای برداشت تومور، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی هستند، اما تقریباً در همه موارد تومور دوباره رشد می‌کند. در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیادی برای درک چگونگی فرار این سرطان از سیستم ایمنی صورت گرفته، اما کشف تازه‌ای که توسط گروهی از دانشمندان بین‌المللی به رهبری دکتر جینان بهنان انجام شد، نشان می‌دهد که باید گلیوبلاستوما را نه به عنوان یک مشکل مغزی، بلکه به عنوان بیماری‌ای در سراسر بدن در نظر گرفت.

تاریخچه پژوهش

ایده انجام این تحقیق زمانی شکل گرفت که مطالعات جدید نشان داد جمجمه انسان دارای کانال‌های بسیار باریکی است که بین مغز استخوان جمجمه و بافت مغزی ارتباط برقرار می‌کند. از طریق این کانال‌ها، سلول‌ها و مولکول‌های ایمنی می‌توانند میان مغز و استخوان رفت‌و‌آمد کنند. دکتر بهنان و همکارانش با الهام از این یافته‌ها، این سؤال را مطرح کردند که آیا گلیوبلاستوما از این مسیر برای تأثیرگذاری بر سیستم ایمنی بهره می‌گیرد؟ در گذشته، تعامل میان تومورهای مغزی و استخوان جمجمه چندان مورد توجه قرار نگرفته بود، زیرا فرض بر این بود که سد خونی مغز مانع از تبادل گسترده میان مغز و سایر بخش‌های بدن می‌شود. اما نتایج اخیر این باور را زیر سؤال برده و دریچه‌ای تازه برای فهم ماهیت گلیوبلاستوما گشوده است.

شیوه مطالعاتی

در این پژوهش که با همکاری مراکزی از ایالات متحده، ژاپن، سوئد و آلمان انجام شد، از مدل‌های حیوانی و داده‌های انسانی به‌طور هم‌زمان استفاده شد. پژوهشگران با استفاده از تصویربرداری‌های پیشرفته و روش‌های میکروسکوپی، ساختار جمجمه موش‌های مبتلا به گلیوبلاستوما را بررسی کردند. در این مدل‌ها مشخص شد که تومور باعث فرسایش استخوان‌های جمجمه، به‌ویژه در محل اتصال استخوان‌ها، می‌شود. در ادامه، نمونه‌های سی‌تی‌اسکن از بیماران انسانی نیز نتایجی مشابه را نشان دادند. به کمک روش توالی‌یابی RNA در سطح تک‌سلولی، پژوهشگران توانستند ترکیب سلول‌های ایمنی در مغز استخوان جمجمه را پیش و پس از بروز تومور مقایسه کنند. همچنین دو داروی ضد پوکی استخوان، زولدرونیک اسید و دنوزوماب، که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شده‌اند، در مدل‌های حیوانی مورد آزمایش قرار گرفتند تا اثر آن‌ها بر تومور و بافت استخوان مشخص شود.

نتایج مطالعه

نتایج به‌دست‌آمده شگفت‌انگیز بود. مشخص شد که گلیوبلاستوما باعث ایجاد فرسایش در استخوان‌های جمجمه و باز شدن کانال‌های میان استخوان و مغز می‌شود. این تغییرات ساختاری، مسیر جدیدی را برای جابه‌جایی سلول‌های ایمنی از مغز استخوان به سمت تومور فراهم می‌کند. با بررسی دقیق‌تر، پژوهشگران دریافتند که در مغز استخوان جمجمه، تعادل سلول‌های ایمنی دچار دگرگونی شده است. سلول‌های التهابی مانند نوتروفیل‌ها به میزان چشمگیری افزایش یافته بودند، در حالی که سلول‌های B، که نقش مهمی در تولید آنتی‌بادی و تقویت ایمنی دارند، تقریباً از بین رفته بودند. این تغییرات موجب می‌شود سلول‌های التهابی از طریق کانال‌ها وارد مغز شده و با تحریک فرایندهای التهابی، تومور را به رشد بیشتر ترغیب کنند. بررسی‌های ژنتیکی نیز نشان داد که در مغز استخوان جمجمه، مجموعه‌ای از ژن‌های مرتبط با التهاب فعال شده‌اند، در حالی که در مغز استخوان ران، همان ژن‌ها سرکوب شده‌اند. این تفاوت نشان می‌دهد که واکنش بدن به گلیوبلاستوما به محل بافت استخوان وابسته است و این سرطان به‌طور سیستماتیک بر اجزای مختلف بدن تأثیر می‌گذارد.
در بخش دیگر پژوهش، استفاده از داروهای ضد پوکی استخوان اگرچه توانست جلوی تحلیل استخوان جمجمه را بگیرد، اما یکی از داروها، یعنی زولدرونیک اسید، به طرز غیرمنتظره‌ای موجب تشدید رشد تومور در برخی مدل‌ها شد. افزون بر این، هر دو دارو تأثیر داروی ایمنی‌درمانی anti-PD-L1 را که برای تقویت پاسخ ایمنی بدن علیه سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود، کاهش دادند.

دستاورد پژوهش

این مطالعه برای نخستین بار نشان داد که گلیوبلاستوما نه تنها در مغز باقی نمی‌ماند بلکه از ساختارهای استخوانی مجاور برای گسترش خود استفاده می‌کند و سیستم ایمنی بدن را به سود خود تغییر می‌دهد. درک این واقعیت که تومور می‌تواند مغز استخوان جمجمه را دگرگون کند، موجب بازتعریف این بیماری به عنوان یک اختلال سیستمیک شد. یافته‌ها همچنین هشدار می‌دهند که استفاده از برخی داروهای رایج برای محافظت از استخوان ممکن است پیامدهای منفی برای بیماران مبتلا به گلیوبلاستوما داشته باشد.
به گفته دکتر ریچارد استنلی، استاد زیست‌شناسی مولکولی در دانشگاه اینشتین و از نویسندگان مقاله، آینده درمان این سرطان در بازگرداندن تعادل ایمنی در مغز استخوان جمجمه نهفته است. او پیشنهاد کرد که راهبردهای درمانی آینده باید همزمان تولید سلول‌های التهابی را مهار کرده و بازسازی سلول‌های T و B را تقویت کنند تا سیستم ایمنی بتواند دوباره در برابر تومور مقاومت نشان دهد.

گام بعدی مطالعه

پژوهشگران اکنون قصد دارند مسیرهای مولکولی دقیق‌تری را که موجب فرسایش استخوان و تغییر ترکیب ایمنی مغز استخوان می‌شوند شناسایی کنند. هدف آن‌ها یافتن نقاط قابل مداخله برای طراحی درمان‌هایی است که بتوانند به طور همزمان تومور مغزی و محیط استخوانی اطراف آن را هدف قرار دهند. همچنین قرار است نمونه‌های بیشتری از بیماران انسانی مورد بررسی قرار گیرد تا تأیید شود آیا الگوی فرسایش جمجمه و تغییرات ایمنی در انسان نیز مشابه نتایج مشاهده‌شده در مدل‌های حیوانی است یا خیر. دانشمندان امیدوارند که این بینش تازه بتواند مسیر پژوهش‌های درمانی آینده را از تمرکز صرف بر مغز به سمت رویکردی جامع‌تر هدایت کند که در آن ارتباط میان مغز، استخوان و سیستم ایمنی به عنوان یک شبکه پیچیده در نظر گرفته می‌شود. چنین رویکردی می‌تواند راه را برای درمان‌هایی باز کند که نه تنها رشد تومور را مهار می‌کنند، بلکه تعادل ایمنی بدن را نیز بازمی‌گردانند.

جمع‌بندی:
این تحقیق نقطه عطفی در شناخت گلیوبلاستوما به شمار می‌آید. تا پیش از این، تصور می‌شد که این سرطان تنها در مرزهای مغز فعالیت می‌کند، اما اکنون مشخص شده که جمجمه و مغز استخوان نیز بخشی از میدان نبرد هستند. درک این تعامل میان مغز، استخوان و سیستم ایمنی ممکن است در آینده به درمان‌هایی منجر شود که نه‌تنها طول عمر بیماران را افزایش می‌دهد، بلکه امید تازه‌ای برای مهار یکی از مرگبارترین سرطان‌های جهان به ارمغان می‌آورد.

پایان مطلب/.