به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، یک مطالعه تازه نشان داده است که درمان با سلول‌های CAR‑T در برخی از کودکان و بزرگسالان جوان مبتلا به لوسمی لنفوبلاستیک حاد، منجر به تغییر قابل توجهی در اندازه غده تیموس می‌شود. در این تحقیق، افزایش حجم تیموس در بخشی از بیماران مشاهده شد، در حالی که در گروه دیگر کاهش یا عدم تغییر در حجم تیموس دیده شد.

تعریف بیماری

لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) نوعی سرطان خونی است که در آن سلول‌های بنیادی لنفوبلاست در مغز استخوان تکثیر می‌شوند، وضعیتی که منجر به ضعف سیستم ایمنی و اختلال در تولید سلول‌های خونی سالم می‌گردد. این بیماری در کودکان و جوانان نسبتاً شایع است و درمان‌های مرسوم شامل شیمی‌درمانی و پیوند سلول‌های بنیادی هستند. با پیشرفت‌های علمی، درمان‌های نوینی مانند CAR‑T، امیدی تازه برای بیماران مقاوم به درمان‌های کلاسیک فراهم کرده‌اند.

عملکرد تیموس در بدن انسان

تیموس یکی از اندام‌های حیاتی سیستم ایمنی بدن انسان است که در ناحیه فوقانی قفسه سینه، پشت استخوان جناغ و جلوی قلب قرار دارد. این اندام اگرچه در بزرگ‌سالان نسبتاً کوچک است و به‌تدریج تحلیل می‌رود، اما در دوران نوزادی و کودکی نقش حیاتی در شکل‌گیری ایمنی تطبیقی ایفا می‌کند. سلول‌های پیش‌ساز T که منشأ آن‌ها مغز استخوان است، ابتدا وارد تیموس می‌شوند و در آنجا تحت فرآیندهای انتخابی خاصی بالغ و تخصصی می‌گردند. در داخل تیموس، سلول‌های T نابالغ با مولکول‌های MHC بدن تماس پیدا می‌کنند. در مرحله‌ای به نام انتخاب مثبت، فقط سلول‌هایی باقی می‌مانند که بتوانند مولکول‌های MHC خودی را شناسایی کنند. سپس، در مرحله انتخاب منفی، سلول‌هایی که واکنش بیش از حد به آنتی‌ژن‌های خودی نشان دهند، حذف می‌شوند تا از بروز بیماری‌های خودایمنی جلوگیری شود. در نتیجه این فرایند دو مرحله‌ای، سلول‌های T بالغی تولید می‌شوند که توانایی شناسایی عوامل بیگانه را دارند و در عین حال نسبت به بافت‌های خود بدن تحمل ایمنی نشان می‌دهند. تیموس همچنین منبع مهمی برای تولید سلول‌های T تنظیمی است که نقش آن‌ها حفظ تعادل ایمنی و پیشگیری از واکنش‌های ایمنی نامطلوب است. این سلول‌ها به‌ویژه در مهار پاسخ‌های خودایمنی نقش کلیدی دارند. پس از طی مراحل بلوغ، سلول‌های T از تیموس خارج شده و در سراسر بدن مستقر می‌شوند تا در مواجهه با عوامل بیماری‌زا فعال گردند. فعالیت تیموس با افزایش سن کاهش می‌یابد. در واقع، بیشترین عملکرد آن مربوط به سال‌های اولیه زندگی است و پس از بلوغ، بافت تیموس به‌تدریج تحلیل می‌رود و جای خود را به بافت چربی می‌دهد. با این حال، حتی در بزرگ‌سالان نیز تیموس می‌تواند در شرایط خاص، مانند پس از شیمی‌درمانی، پیوند مغز استخوان یا عفونت شدید، تا حدی بازسازی شود و به تولید سلول‌های T کمک کند.

اهمیت بالینی تیموس از جنبه‌های گوناگون

اهمیت بالینی تیموس از جنبه‌های گوناگون قابل بررسی است. در نقص‌های ایمنی اولیه مانند سندرم دی‌جورج که تیموس به‌طور مادرزادی تشکیل نمی‌شود یا عملکرد درستی ندارد، بدن از تولید مؤثر سلول‌های T ناتوان می‌شود. همچنین در بیماری‌های خودایمنی، وجود اختلال در عملکرد انتخابی تیموس می‌تواند منجر به بروز پاسخ‌های ایمنی علیه بافت‌های بدن شود. در درمان‌های نوین سرطان مانند CAR‑T نیز بررسی وضعیت تیموس پس از درمان، به‌ویژه در کودکان و نوجوانان، موضوع مطالعات زیادی بوده است؛ چرا که اندازه و فعالیت تیموس می‌تواند شاخصی برای بازسازی موفق سیستم ایمنی در نظر گرفته شود. به‌طور کلی، تیموس گرچه اندامی نسبتاً کوچک است، اما نقش بنیادینی در شکل‌گیری دفاع ایمنی هدفمند، ایمنی سلولی و حفظ تعادل بین پاسخ ایمنی و تحمل ایمنی ایفا می‌کند. فهم عملکرد دقیق این اندام نه‌تنها برای درک فیزیولوژی ایمنی ضروری است، بلکه در بسیاری از درمان‌های نوین نیز نقشی کلیدی دارد.

تاریخچه و نمونه‌گیری

مطالعه مورد بازبینی، شامل بررسی تصاویر CT قفسه سینه در بیماران قبل و بعد از دریافت درمان CAR‑T بود. تعداد شرکت‌کنندگان ۲۰ نفر بود که پس از درمان دو گروه جداگانه مشخص شدند: گروه اول شامل ۷ نفر (۳۵ درصد) که حجم تیموس آن‌ها افزایش یافت و گروه دوم شامل ۱۳ نفر (۶۵ درصد) باقی‌ماند که دچار کاهش یا تغییر قابل توجهی در اندازه تیموس نشدند. اطلاعات اولیه نشان داد که در گروه اول حجم تیموس از حدود ۵.۰۱ سانتی‌متر مکعب قبل از درمان، به حدود ۲۰.۸۷ سانتی‌متر مکعب پس از درمان افزایش یافت. در گروه دوم، این حجم از حدود ۳.۰۱ به ۲.۰۹ سانتی‌متر مکعب کاهش یافت. اندازه عرضی تیموس در تصاویر فلوروسکوپی نیز در گروه اول افزایش یافته بود، در حالی که در گروه دوم تغییر قابل‌توجهی مشاهده نشد.

شیوه تحقیقاتی

تحقیق به‌صورت پشت‌بینی (retrospective) و تک‌مرکزی انجام شد. بیماران شامل کودکان و جوانان (در بازه سنی چهار تا ۲۵ سال با میانگین سنی ۱۷.۵ سال) بودند که تحت درمان CAR‑T قرار گرفته و تصاویری از تیموس قبل و بعد از درمان داشتند. داده‌های مربوط به فاصله زمانی بین شیمی‌درمانی مشهور برای آماده‌سازی (lymphodepleting chemotherapy) و تصویربرداری قبل از تزریق CAR‑T، همچنین فاصله زمانی بین تزریق و تصویربرداری پس از درمان نیز ثبت شد.

نتایج

در گروه اول، حجم تیموس به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت و ابعاد عرضی نیز افزایش نشان داد، که این تغییرات از نظر آماری معنادار بودند. در گروه دوم، حجم تیموس کاهش یافت یا تقریباً ثابت باقی ماند و تغییر عرضی قابل‌توجهی مشاهده نشد. این یافته‌ها بیانگر پاسخ متفاوت بدن بیماران به درمان CAR‑T با توجه به حالت تیموس است. شایان ذکر است که گروه اول فاصله زمانی طولانی‌تری بین پایان شیمی‌درمانی و تصویربرداری پیش از درمان داشتند.

دستاوردها

مشخص شدن دو الگوی پاسخ متفاوت در اندازه تیموس پس از درمان CAR‑T، نشان‌دهنده‌ی نحوه متفاوت بازیابی و تنظیم سیستم ایمنی در بیماران مختلف است. افزایش حجم تیموس ممکن است منعکس‌کننده بازیابی غدد لنفاوی مرتبط به ایمنی اولیه باشد، در حالی که کاهش یا ثابت ماندن اندازه ممکن است نشانگر تخریب یا وقفه در عملکرد سلول‌های ایمنی باشد. این یافته می‌تواند در شناسایی زیرگروه‌های پاسخ‌دهنده به درمان یا پیش‌بینی عوارض بعدی کمک‌کننده باشد و مسیر تحقیقاتی جدیدی در حوزه پاسخ ایمنی پس از CAR‑T گشاید.

نتیجه‌گیری

مطالعه مذکور نشان می‌دهد که درمان CAR‑T می‌تواند تأثیر متفاوتی بر اندازه تیموس در کودکان و جوانان مبتلا به ALL داشته باشد، که این تفاوت ممکن است به ساختار و وضعیت سیستم ایمنی فرد بستگی داشته باشد. درک بهتر این واکنش‌ها می‌تواند راهگشای بهینه‌سازی درمان‌ها، پیش‌بینی عوارض و تسریع در بهبود بیماران باشد. برای تأیید این یافته‌ها، مطالعات آینده نیاز دارند که با گستره‌ی جمعیت بیشتر و طراحی آینده‌نگر، این الگوها را به‌صورت دقیق‌تر بررسی نمایند.

پایان مطلب/.