به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، دیستروفی عضلانی دوشن، بیماری ژنتیکی مخربی که عمدتاً کودکان پسر را گرفتار می‌کند، سال‌ها به عنوان یک چالش بزرگ درمانی شناخته شده است. این بیماری ناشی از جهش در ژن دیستروفین است و باعث تحلیل پیشرونده عضلات می‌شود. در چند سال اخیر، شرکت Sarepta Therapeutics با بهره‌گیری از فناوری ژن‌درمانی، گام‌های مهمی در جهت اصلاح این جهش‌ها برداشته است. روش‌هایی مانند اگزون اسکیپینگ، توانسته‌اند تولید پروتئین شبه‌دیستروفین را در عضلات افزایش دهند و عملکرد حرکتی بیماران را بهبود بخشند. هرچند هنوز چالش‌هایی مانند عوارض جانبی، هزینه بالا و محدودیت‌های انتقال ژن باقی است، این پیشرفت‌ها نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر و امید به درمان‌های قطعی برای بیماران دیستروفی دوشن هستند

مقدمه

دیستروفی عضلانی دوشن (Duchenne Muscular Dystrophy) یکی از شدیدترین و شایع‌ترین بیماری‌های ژنتیکی عضلانی است که عمدتاً کودکان پسر را درگیر می‌کند. این بیماری با تحلیل تدریجی عضلات اسکلتی و قلبی همراه است که به مرور زمان باعث ناتوانی حرکتی شدید و در نهایت مرگ زودرس بیماران می‌شود. در دهه‌های اخیر پیشرفت‌های علمی چشمگیری در زمینه درمان این بیماری مشاهده شده که امیدها را برای بهبود کیفیت زندگی بیماران و حتی دستیابی به درمان‌های قطعی افزایش داده است. شرکت Sarepta Therapeutics با تمرکز بر ژن‌درمانی دیستروفی عضلانی، یکی از پیشروهای این حوزه است و آخرین اخبار حاکی از پیشرفت‌های مهم در پروژه‌های درمانی آن‌هاست.

تاریخچه بیماری دیستروفی عضلانی دوشن

دیستروفی عضلانی دوشن نخستین بار در سال ۱۸۶۸ توسط رودلف دوشن، پزشک فرانسوی، توصیف شد. این بیماری ناشی از جهش در ژن دیستروفین است که بر کروموزوم X قرار دارد. دیستروفین پروتئینی است که نقش محافظتی و ساختاری برای فیبرهای عضلانی ایفا می‌کند. فقدان یا نقص در تولید این پروتئین باعث می‌شود عضلات به تدریج تحلیل رفته و کارایی خود را از دست بدهند. پیش از ظهور روش‌های ژن‌درمانی، درمان‌های موجود تنها حمایتی و تسکینی بودند و امید چندانی برای توقف یا معکوس روند بیماری وجود نداشت.

معرفی دقیق‌تر بیماری و مکانیسم آن

دیستروفی عضلانی دوشن به صورت وابسته به جنس (X-linked) ارث می‌رسد و عمدتاً پسران را مبتلا می‌کند. جهش‌های ژنتیکی در ژن دیستروفین باعث تولید ناقص یا عدم تولید این پروتئین می‌شود. به دلیل فقدان دیستروفین، غشای فیبرهای عضلانی آسیب‌پذیر شده و در طول زمان، به ویژه در عضلات اسکلتی و قلبی، تخریب و جایگزینی با بافت‌های چربی و فیبروزی رخ می‌دهد. این فرآیند منجر به ضعف عضلانی، از دست دادن توانایی حرکت و نارسایی قلبی می‌شود. شروع علائم معمولاً بین ۳ تا ۵ سالگی است و بدون درمان موثر، بیماران معمولاً در دهه سوم زندگی دچار مرگ زودرس می‌شوند.

روش‌های مطالعاتی و تکنولوژی ژن‌درمانی شرکت Sarepta

شرکت Sarepta Therapeutics در سال‌های اخیر با به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته ژن‌درمانی، در تلاش برای اصلاح جهش‌های ژنتیکی ایجادکننده بیماری است. رویکرد اصلی این شرکت مبتنی بر استفاده از وکتورهای ویروسی اصلاح‌شده است که قادرند نسخه‌های کوچک‌شده و اصلاح‌شده ژن دیستروفین را به سلول‌های عضلانی منتقل کنند. این روش که "اگزون اسکیپینگ" (Exon Skipping) نام دارد، به نوعی ویرایش ژنی عمل می‌کند و باعث می‌شود سلول‌ها پروتئینی شبه دیستروفین تولید کنند که تا حد زیادی عملکرد پروتئین طبیعی را شبیه‌سازی می‌کند. مطالعات بالینی این شرکت به صورت مرحله‌ای و با هدف ارزیابی ایمنی و اثربخشی انجام شده‌اند. در این مطالعات، بیماران تحت درمان با دوزهای متفاوت قرار گرفته و تأثیر درمان بر میزان تولید پروتئین دیستروفین و عملکرد حرکتی آنها اندازه‌گیری شده است. همچنین، شرکت به دنبال کاهش عوارض جانبی درمان و افزایش دوام اثرات آن است.

نتایج علمی به دست آمده و تاثیرات درمانی

مطالعات بالینی Sarepta نشان داده است که درمان‌های ارائه شده منجر به افزایش قابل توجه بیان پروتئین دیستروفین در عضلات بیماران شده است. این افزایش پروتئین توانسته است ضعف عضلانی را کاهش داده و برخی از عملکردهای حرکتی بیماران را بهبود بخشد. با این حال، درمان هنوز کامل نیست و اثربخشی آن در طولانی‌مدت و در تمامی بیماران یکسان نیست. اما این نتایج نقطه عطفی در زمینه درمان دیستروفی دوشن به شمار می‌رود و اثبات کرده است که ویرایش ژن و ژن‌درمانی می‌توانند مسیرهای درمانی نوینی ایجاد کنند.

دستاوردهای نوین در سلول‌درمانی

علاوه بر ژن‌درمانی، محققان به دنبال استفاده از سلول‌های بنیادی مهندسی شده برای جایگزینی سلول‌های عضلانی آسیب‌دیده هستند. این سلول‌ها پس از تزریق به عضلات، قادرند خود را به فیبرهای عضلانی تبدیل کرده و بافت عضلانی جدیدی بسازند. اگرچه این فناوری هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد، اما پتانسیل زیادی برای درمان قطعی بیماری‌های تحلیل‌برنده عضلات مانند دیستروفی دوشن دارد.

چالش‌ها و موانع پیش رو

با وجود موفقیت‌های چشمگیر، هنوز موانع قابل توجهی بر سر راه توسعه و فراگیری این درمان‌ها وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، واکنش‌های ایمنی بدن نسبت به وکتورهای ویروسی است که می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی خطرناک شود. علاوه بر این، انتقال موثر ژن به تمامی سلول‌های عضلانی درگیر دشوار است و هزینه بالای درمان‌ها، دسترسی بیماران را محدود می‌کند. همچنین، نیاز به مطالعات بلندمدت برای اثبات ایمنی و ماندگاری اثرات درمانی، و پیچیدگی‌های مقرراتی در کشورهای مختلف، از دیگر موانع مهم هستند.

نتیجه‌گیری و چشم‌انداز آینده

تلاش‌های Sarepta Therapeutics در زمینه ژن‌درمانی دیستروفی عضلانی دوشن نمایانگر پیشرفت‌های قابل توجهی در درمان این بیماری ژنتیکی مهلک است. پیشرفت‌های علمی و فناوری در کنار همکاری‌های بین‌المللی و حمایت‌های مالی می‌تواند چشم‌انداز درمان قطعی و بهبود کیفیت زندگی میلیون‌ها بیمار را فراهم آورد. این روند نویدبخش این است که با استمرار تحقیق و توسعه، آینده‌ای روشن‌تر برای بیماران مبتلا به دیستروفی دوشن در راه است.

پایان مطلب/.