به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیان، در اکتبر 2025، مقاله‌ای با عنوان کاربردهای بالقوه سلول‌های مشتق‌شده از خون بند ناف در بیماری‌های نوزادی در مجله Neoreviews منتشر شد. این مطالعه به بررسی پتانسیل درمانی سلول‌های مشتق‌شده از خون بند ناف (UCB) در درمان بیماری‌های نوزادی پرداخته است. UCB حاوی جمعیت غنی‌ای از سلول‌های بنیادی و پیش‌ساز، از جمله سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک، سلول‌های استرومایی مزانشیمی و سلول‌های پیش‌ساز اندوتلیال است که می‌توانند به ترمیم بافت، محافظت عصبی و تعدیل سیستم ایمنی کمک کنند. این پژوهش با تمرکز بر بیماری‌هایی مانند کم‌خونی، خون‌ریزی داخل‌بطنی، آنسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک (HIE) و دیسپلازی برونکوپولمونری (BPD)، ایمنی، امکان‌پذیری و اثربخشی اولیه این سلول‌ها را بررسی کرده و بر لزوم آزمایش‌های بالینی بزرگ‌تر تأکید دارد.

 خون بند ناف: منبعی نوظهور در پزشکی نوزادی

خون بند ناف (UCB) به‌عنوان یک منبع غنی از سلول‌های بنیادی و پیش‌ساز، توجه زیادی در پزشکی نوزادی به خود جلب کرده است. این منبع شامل سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک (HSCs)، که نقش کلیدی در بازسازی خون و سیستم ایمنی دارند، سلول‌های استرومایی مزانشیمی (MSCs)، که با خواص ضدالتهابی و ترمیمی شناخته می‌شوند، و سلول‌های پیش‌ساز اندوتلیال (EPCs)، که در بازسازی عروق مؤثرند، است. این ویژگی‌ها UCB را به گزینه‌ای جذاب برای درمان بیماری‌های نوزادی تبدیل کرده که اغلب با گزینه‌های درمانی محدودی مواجه هستند. از زمان اولین کاربردهای بالینی UCB در دهه 1980، تحقیقات بر ایمنی، امکان‌پذیری و اثربخشی اولیه این سلول‌ها در شرایطی مانند آسیب‌های مغزی، بیماری‌های ریوی و اختلالات هماتولوژیک متمرکز شده است. بیماری‌های نوزادی مانند HIE، که به دلیل کمبود اکسیژن و جریان خون در مغز رخ می‌دهد، BPD، که یک بیماری مزمن ریوی در نوزادان نارس است، و خون‌ریزی داخل‌بطنی (IVH)، که در نوزادان بسیار نارس شایع است، از جمله چالش‌های اصلی پزشکی نوزادی هستند. همچنین، کم‌خونی در نوزادان نارس به دلیل نیاز به انتقال مکرر خون و عوارض مرتبط، مشکلاتی را ایجاد می‌کند. مطالعات پیش‌آزمایشگاهی و بالینی اولیه نشان داده‌اند که سلول‌های UCB می‌توانند با ترمیم بافت آسیب‌دیده، کاهش التهاب و حمایت از بازسازی عصبی، به بهبود این شرایط کمک کنند. با این حال، علی‌رغم نتایج اولیه امیدوارکننده، این حوزه هنوز در حال توسعه است و نیاز به آزمایش‌های بالینی بزرگ‌مقیاس برای تأیید اثربخشی و ایمنی طولانی‌مدت احساس می‌شود.

مروری بر پتانسیل‌ها

هدف این مطالعه، ارائه مروری جامع بر نقش سلول‌های مشتق‌شده از UCB در درمان بیماری‌های نوزادی و شناسایی جهت‌گیری‌های آینده برای کاربرد آن‌ها در انتقال خون و پزشکی بازساختی بود. محققان با بررسی ادبیات موجود، از جمله مطالعات پیش‌آزمایشگاهی در مدل‌های حیوانی و آزمایش‌های بالینی اولیه در انسان، به تحلیل پتانسیل درمانی این سلول‌ها پرداختند. تمرکز اصلی بر چهار بیماری کلیدی—کم‌خونی، IVH، HIE و BPD—بود که هر یک نیازهای درمانی متفاوتی دارند. این بررسی شامل ارزیابی مکانیسم‌های عمل سلول‌ها، مانند ترشح فاکتورهای رشد، تعدیل پاسخ ایمنی و حمایت از آنژیوژنز، و همچنین چالش‌های مرتبط با استفاده بالینی، مانند دوز سلولی و زمان‌بندی پیوند، بود.

داده‌ها از منابع مختلفی، از جمله آزمایش‌های بالینی ثبت‌شده و مقالات منتشرشده تا اکتبر 2025، جمع‌آوری شد. این مطالعه با رویکرد توصیفی و تحلیلی، نتایج را بر اساس ایمنی (عدم بروز عوارض جدی)، امکان‌پذیری (قابلیت جمع‌آوری و پردازش UCB)، و اثربخشی اولیه (بهبود علائم یا نشانگرهای زیستی) دسته‌بندی کرد. همچنین، جهت‌گیری‌های آینده برای استفاده از UCB در انتقال خون (مانند جایگزینی گلبول‌های قرمز) و پزشکی بازساختی (مانند ترمیم بافت عصبی) مورد بحث قرار گرفت.

کاربردها در بیماری‌های خاص

کم‌خونی نوزادی: کم‌خونی در نوزادان نارس به دلیل خونریزی، همولیز یا کمبود تولید گلبول‌های قرمز شایع است. سلول‌های HSCs موجود در UCB می‌توانند با تمایز به لنفوسیت‌ها و اریتروسیت‌ها، تولید خون را تقویت کنند. مطالعات اولیه نشان داده‌اند که تزریق اتولوگ UCB می‌تواند نیاز به انتقال خون را کاهش دهد، اگرچه دوز کافی و زمان‌بندی بهینه هنوز چالش‌برانگیز است. خون‌ریزی داخل‌بطنی (IVH): IVH، که در 30-35% نوزادان با وزن بسیار کم هنگام تولد رخ می‌دهد، به دلیل شکنندگی عروق مغزی ایجاد می‌شود. MSCs و EPCs از UCB با کاهش التهاب و ترویج آنژیوژنز می‌توانند آسیب را محدود کنند. آزمایش‌های پیش‌آزمایشگاهی در مدل‌های جوندگان کاهش ضایعات مغزی را نشان داده‌اند، اما آزمایش‌های انسانی محدود به فاز ایمنی بوده‌اند. آنسفالوپاتی هیپوکسیک-ایسکمیک (HIE): HIE، با شیوع 1-10 در 1000 تولد زنده، به دلیل کمبود اکسیژن منجر به آسیب عصبی گسترده می‌شود. MSCs با ترشح فاکتورهای نوروتروفیک و کاهش آپوپتوز، محافظت عصبی را فراهم می‌کنند. مطالعات بالینی کوچک ایمنی تزریق داخل‌بطنی را تأیید کرده‌اند، اما اثربخشی نیاز به تأیید دارد. دیسپلازی برونکوپولمونری (BPD): BPD، یک بیماری مزمن ریوی در نارس‌ها، با التهاب و فیبروز مشخص می‌شود. MSCs با خواص ضدالتهابی و ترمیمی می‌توانند التهاب را کاهش داده و بازسازی آلوئول‌ها را حمایت کنند. آزمایش‌های حیوانی بهبود عملکرد ریوی را نشان داده‌اند، اما داده‌های انسانی هنوز محدود است.

 مکانیسم‌های عمل و چالش‌ها

سلول‌های UCB از طریق مکانیسم‌های پاراکرین، مانند ترشح فاکتورهای رشد (مثل BDNF) و وزیکول‌های خارج‌سلولی، اثرات درمانی خود را اعمال می‌کنند. این سلول‌ها التهاب را تعدیل، آپوپتوز را کاهش، و بازسازی بافت را ترویج می‌کنند. با این حال، چالش‌هایی مانند دوز ناکافی سلول‌ها، زمان‌بندی پیوند، و تنوع بین‌فردی در پاسخ‌گویی وجود دارد. همچنین، جمع‌آوری و پردازش UCB در شرایط زایمان پیچیده ممکن است حجم کافی را محدود کند.

 جهت‌گیری‌های آینده: از انتقال خون تا بازسازی

آینده UCB در پزشکی نوزادی شامل استفاده از آن در انتقال خون برای جایگزینی گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها، و در پزشکی بازساختی برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده، مانند مغز و ریه، است. توسعه بانک‌های UCB عمومی و خصوصی، بهینه‌سازی روش‌های انجماد، و آزمایش‌های بالینی بزرگ‌مقیاس می‌تواند این پتانسیل را محقق کند. همکاری بین‌المللی و استانداردسازی پروتکل‌ها نیز ضروری است.

 نتیجه‌گیری

سلول‌های مشتق‌شده از UCB پتانسیل قابل‌توجهی برای درمان بیماری‌های نوزادی دارند. با وجود نتایج اولیه امیدوارکننده، نیاز به تحقیقات بیشتر برای غلبه بر چالش‌ها و تأیید اثربخشی وجود دارد. این مطالعه راه را برای توسعه درمان‌های نوین در پزشکی نوزادی هموار می‌کند.

پایان مطلب/.