به گزارش بنیان، دکتر جواد مظفری، رئیس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، هدف از تشکیل کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی را هماهنگی و مدیریت یکپارچه ذخایر ژنتیکی کشور عنوان و اظهار کرد: با این هدف بر اساس ماده 12 قانون تشکیل ستاد توسعه زیست فناوری مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شده است.

مظفری تصریح کرد: این کارگروه متشکل از نمایندگان دستگاه‌های ذیربط در حوزه ذخایر ژنتیکی است تا با همکاری یکدیگر مدیریت منابع ژنتیکی منسجم شده و مدیریت یکپارچه ای داشته باشد.

وی درباره زمان تشکیل این کارگروه گفت: کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی از اول امسال کار خود را آغاز و با برگزاری جلسات متعدد متخصصین این رشته را تربیت کرده است تا به این حوزه ورود کنند.

اهمیت پتانسیل ژنتیکی

رئیس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی با اشاره به ضرورت تشکیل این کارگروه بیان کرد: ماده آنتیکی ماده محوری مورد نیاز تولید محصولات بیولوژیک اعم از محصولات کشاورزی، غذایی، دارویی شیمیایی و نساجی است و اگر این ماده نباشد، تولید این نوع محصولات با مشکل روبرو خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: اگر پتانسیل ژنتیکی در یک کشور کافی باشد، این نوع تولیدات نیز افزایش می یابد و اگر پتانسیل ژنتیکی ضعیف باشد در حوزه تولیدات این نوع محصولات با مشکل روبرو خواهد شد.

به گفته وی، ذخایر ژنتیکی ماده محوری محصولات کشاورزی، دارویی و غذایی است و آنتی بیوتیکها، سویه سرم ها بذرها و غیره همه از منبع ژنتیکی استفاده کرده و بر همین اساس تولید می‌شوند.

مظفری با اشاره به غنی بودن ایران از نظر ذخایر ژنتیکی، اظهار کرد: ایران پشتوانه خوبی برای بهره برداری از ذخایر ژنتیکی دارد و از این نظر شرایط بسیار مناسبی داریم ولی متاسفانه از این ذخایر به خوبی استفاده نمی شود.

وی بیان کرد: کشورهایی که این ذخایر ژنتیکی را ندارند، به دنبال کسب آن هستند و امروزه در دنیا به این اعتقاد رسیده اند که ذخایر ژنتیکی از منابع طلا و نفت هم ارزشمندتر بوده و باید برنامه‌ای برای حفظ و کسب این نوع ذخایر داشته باشند.

بهینه سازی ذخایر ژنتیکی برای مقابله با خشکسالی

رئیس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی، با اشاره به تغییر اقلیم زمین، گفت: با توجه به اینکه اقلیم زمین در حال تغییر است و دنیا رو به خشکسالی و کم آبی می‌رود، بهترین وسیله برای مقابله با این مشکلات استفاده بهینه از ذخایر ژنتیکی است، مثلا با این ذخایر می توانیم محصولات کشاورزی تولید کنیم که مصرف آب کمتری داشته و در مناطق خشک هم به راحتی رشد کنند.

وی افزود: ذخایر ژنتیکی می توانند با تغییر ژن‌های گیاهان آنها را تغییر داده و این محصولات را تبدیل به گیاهان مقاوم به خشکی یا شوری کنند تا در شرایط خشکسالی و کمبود آب هم بتوانیم آنها را کشت کنیم.

مظفری تصریح کرد: کشور ایران از نظر منابع ژنتیکی کشور غنی است، ولی در کنار آن نرخ فرسایش ژنتیکی بالایی نیز دارد به همین دلیل اگر از این منابع به خوبی استفاده نکنیم و در شرایط محیطی نامناسبی قرار گیرند یا بیش از حد از آنها استفاده شود به راحتی این منابع را از دست خواهیم داد.

رئیس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی تصریح کرد: اگر منابع طبیعی ژنتیکی از بین بروند، نسل آنها منقرض شده و دیگر امکان تولید آنها را نخواهیم داشت به همین دلیل حفاظت از این منابع بسیار ضروری و مهم است.

مقاوم سازی موجودات در خشکسالی

وی در توضیح اهمیت ذخایر ژنتیکی کشور گفت: مثلا ممکن است در حال حاضر حیوان یا گیاهی در کشور باشد که به کار نیامده و از آن استفاده نکنیم، ولی در آینده و در شرایط خشکسالی می توانیم از ژن آنها در گیاهان یا حیوانات معمولی استفاده کرده و این موجودات را در مقابل کم آبی و خشکسالی مقاوم کنیم.

رئیس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی افزود: به طور مثال ممکن است خارهایی در بیابان داشته باشیم که از نظر ما کم اهمیت و ناکارآمد محسوب شوند، ولی در زمان کم آبی اگر ژن آنها به گیاهان معمولی تزریق شود، این گیاهان نیز در بدترین شرایط اقلیمی و با کمترین میزان آب رشد کرده و تکثیر شوند.

به گفته مظفری، منابع ژنتیکی متعلق به ما نیستند، بلکه این منابع امانت الهی هستند که در اختیار ما است و باید سالم به دست آیندگان بسپریم.

رئیس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی بیان کرد: برخی منابع و ذخایر ژنتیکی مخصوص ایران هستند، مثل زعفران، پسته، اسبچه خزر و غیره که بسیاری از کشورها به دنبال کسب این منابع هستند ولی خود ما از آنها به خوبی بهره نمی بریم.

وی با تاکید بر وجود منابع ژنتیکی زیاد در کشور، گفت: ایران به لحاظ غنی بودن از نظر منابع ژنتیکی جزء کشورهای درجه اول دنیا است و عضو کشورهای مگادایورس کنوانسیون تنوع زیستی است که کشورهای معدودی عضو آن هستند.

بزرگترین کلکسیون گندم در ایران

مظفری بیان کرد: ایران دارای بزرگترین کلکسیون گندم است و 18 هزار نمونه ژنتیکی توده‌های بومی گندم را داراست همچنین بزرگترین کلکسیون نخود، عدس، انار و پسته نیز متعلق به ایران است.

وی با ابراز تاسف از عدم استفاده ایران از این منابع، گفت: ایران از نظر منابع ژنتیکی حیوانی نیز شرایط خوبی دارد و محل پیدایش برخی حیوانات مثل بز و گوسفند ایران است، اما هیچ استفاده درستی از این ذخایر نمی شود.

رئیس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی بیان کرد: کشورها برای شکوفایی اقتصاد خود باید بتوانند با یک برنامه ریزی درست، سرمایه گذاری مناسبی برای حفاظت و بهره برداری از منابع ژنتیکی داشته باشند.

مظفری نبود قانون درست در زمینه حفاظت از ذخایر ژنتیکی در کشور را عامل اصلی به سرقت و تاراج رفتن این منابع از کشور دانست و تصویب قانونی جامع در این زمینه را ضروری عنوان کرد.

وی افزود: طبق کنوانسیون تنوع زیستی مصوب سال 1990 که از سال 1993 اجرایی شد، منابع ژنتیکی هر کشوری جزء اموال هر کشور محسوب می شود و هیچ کشوری حق استفاده از این منابع را ندارد، اما چون در ایران قانون مصوبی در این زمینه نداریم به راحتی منابع عظیم ژنتیکی مورد بهره برداری غیرمجاز افراد شده و سر از دیگر کشورها در می‌آورند.

تاراج منابع ژنتیکی کشور

رئیس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی با ابراز تاسف از به تاراج رفتن این منابع از کشور، گفت: به دلیل خروج بی‌حساب منابع ژنتیکی از کشور در حال حاضر آمریکا بزرگترین رقیب ایران در بازار پسته جهان شده است، در حالی‌که این محصول بومی ایران بوده و ربطی به کشور امریکا ندارد، همچنین بزرگترین باغ انار دنیا در کالیفرنیا وجود دارد که این منبع ژنتیکی نیز بومی ایران بوده است.

وی تصریح کرد: کشور افغانستان نیز به دلیل خروج منابع ژنتیکی زعفران ایران به این کشور به رقیب خود ما در بازار زعفران تبدیل شده که این موضوع جای تاسف بسیاری دارد.

مظفری با اشاره به مهم‌ترین اقدام کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی در کشور، اظهار کرد: ایجاد یک سیستم مدیریت منابع ژنتیکی در کشور مهم‌ترین هدف این کارگروه است که برای رسیدن به این هدف لایحه حفاظت و بهره برداری از ذخایر ژنتیکی را در دولت پیگیری می کنیم که بررسی این لایحه در کمیسیون مربوطه تمام شده و در حال بررسی در کابینه است تا به مجلس نیز ارائه شود.

رییس کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی تصریح کرد: بر اساس ماده 12 قانون تشکیل ستاد توسعه زیست فناوری، پیگیر این هستیم که مرکز ملی مدیریت ذخایر ژنتیکی را ایجاد کنیم که پیش نویس اساسنامه این مرکز را تهیه کرده و پس از بررسی‌های متعدد توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده است.

وی در خصوص فعالیت دیگر این کارگروه، خاطرنشان کرد: کارگروه ذخایر ژنتیکی و زیستی به دنبال ایجاد بانکهای ژن است که این شبکه خود رکن اصلی مرکز ملی مدیریت ذخایر ژنتیکی است و هدف از تشکیل این بانک، اتصال بانکهای ژن موجود در کشور و انسجام بخشیدن به این ذخایر ملی است.

پایان مطلب/